Стандартгvй уул уурхай хєгжлийн гарц гэж vv

ул уурхай, баялаг дагасан хєгжлийн зvтгvvр ирэх жилvvдэд эрчээ аван хурдлах нь гарцаагvй боллоо. Газрын хэвлий дэх баялаг асар их мєнгє, хєгжил дагуулах нь хэмээн улстєрчид

сурталчилгаа »

хєєрцєглєн баярлаж байна. Vнэндээ баярлахаас ч яах билээ. Тєв Азийн зvрхэн дэх Монгол Улс шинэ зуунд дэлхийн vсрэнгvй хєгжилтэй орнуудын нэгд багтах боломж бvрдэж байхад. Гэхдээ баярлаж суухаасаа ємнє их мєнгєний урсгал, эдийн засгийн єсєлтєд бэлтгэх хэрэгтэй шvv дээ. Ойрын жилvvдэд асар хурдацтай хєгжих уул уурхайн салбарынхаа "фундам"-ыг зєв, найдвартай бий болгох ёстой. Хууль, эрх зvйн орчин, хєрєнгє оруулалтын ил тод, найдвартай, тогтвортой байдал гээд анхаарах зvйл их бий. Гэхдээ энэ бvхнийг багцалж, нэг дор базах ёстой нь стандарт гэхэд болно.

Єнєєдєр хvн бvр уул уурхай руу хошуурч, ярьж байгаа хэр нь єнєєг хvртэл энэ салбарт нэгдсэн стандарт алга байна. Стандартгvй уул уурхай хєгжлийн гарц гэж vv. Эргэлзээтэй л асуулт. Европын холбооны стандарт, Кембрижийн боловсролын стандартыг нэвтрvvлнэ гэж ярьж байгаа ч уул уурхайн салбарт тийм стандартыг баримтална гэх vг одоогоор сонсогдохгvй байна. Гэтэл ойрын жилvvдэд ирэх тэр єндєр хєгжилд уул уурхайн салбар л хєтєлнє биз дээ.

Гол тулгуур нь байж єнєєг хvртэл стандартгvй байж болох уу. Бид эхний ээлжинд уул уурхайн салбараар дэлхийд тэргvvлэгч Чили, Автралийн шилдэг стандартыг баримтлах ёстой байх. Нєхєн сэргээлт, хєрєнгє оруулалт, уул уурхайн салбарт ашиглагдаж буй техник, технологи гээд олон зvйлд стандарт хэрэгтэй. Боловсон хvчний хувьд ч бас олон улсын шилдэг туршлага, стандартыг нэвтрvvлэх боломжтой.

Харамсалтай нь тэр бvх зvйл єнєєдєр нэг их яригдахгvй л байна. Тавантолгойгоо эдийн засгийн эргэлтэд оруулна гэхээсээ урьтаж, тэнд нєхєн сэргээлтийн ийм стандартыг баримтална шvv гэж хэлэх хэрэгтэй. Хайгуул, олборлолт, vйлдвэрлэл, нєхєн сэргээлт гээд бvх зvйл зєв стандартын дагуу явж байвал тэндээс хєгжил аяндаа ирэх учиртай. Стандарт байна гэдэг бvх зvйл тодорхой гэсэн vг. Манай уул уурхайн салбар дэлхийд єрсєлдєхийн тулд нэгдсэн стандартыг баримтлахаас єєр аргагvй.

Харин єнєєгийн нєхцєлд байдал ямар байна вэ. Хэн дуртай нь уул уурхайн салбарт хєрєнгє оруулж, лиценз эзэмшээд л хайгуул, олборлолт хийж байна. Тэнд нэгдсэн стандарт байхгvй болохоор хяналт тавьж ч чадахгvй байна. Хэн гэдэг нєхєр ямар технологи ашиглаад, ямар vйл ажиллагаа явуулаад байгаа юм бvv мэд. Тэр нь байгаль орчинд хортой, хоргvй гэдгийг бол бvр ч мэдэхгvй. Тухайн хєрєнгє оруулагч нь шилдэг, мундаг гээд хэлчихвэл боллоо. Тvvнд итгэхээс єєр арга байхгvй, нэгдсэн стандарт, бодлогогvй юм чинь. Харин эцсийн дvндээ байгаль экологи сvйрч, хоосон нvхнvvд л vлдэнэ. Нєхєн сэргээлтийг ингэж хийх ёстой гэсэн стандарт байхгvй юм чинь, яаж ч чадахгvй шvv дээ. Манай улсын хэмжээнд уул уурхайн хайгуул, олборлолтын 1500 гаруй лиценз олгогдсон байдаг. Энэ бvх лиценз, зєвшєєрєлд ямар компани, ямар стандартаар vйл ажиллагаа явуулж байгааг хэлчих албаны хvн байхгvй л болов уу. Ашигт малтмалын газар нь лицензээ олгохоос биш тэнд vйл ажиллагаа явуулж буй компаниудад хяналт тавихгvй. Тэнд байгаль орчин сvйрнэ vv, vгvй юу, нєхєн сэргээлт хийнэ, хийхгvй гэдэг vндсэндээ хэнд ч хамаагvй болж таарч байна.

Ерєнхий сайд С.Батболд уул уурхайн салбарт Канад, Австралийн стандартыг баримт¬лах талаар ярьж эхэлсэн нь сайшаалтай. Гэхдээ "хурдлаач" гэж хэлмээр байна. Жижиг, том байх нь хамаагvй, уул уурхайн салбарт ямар нэгэн vйл ажиллагаа явуулж л байгаа бол стандартаа баримталдаг болох ёстой. Хайгуул, олборлолт, нєхєн сэргээлт, vйлдвэрлэл, боловсон хvчин гээд олон зvйлийг тусгаж болно. Бvгд нэгдсэн стандарттай болчихвол амар биз дээ.

Стандарттай болчихвол тэр стандартыг хэрэгжvvлэх институцийг байгуулчихаж болно. Тэр институци нь гол хяналтаа тавиад болохгvй байгаагийнх нь лицензийг хураагаад энэ тэр vйл ажиллагаа явуулна гэсэн vг. Энэ асуудлыг аль болох шуурхайлахгvй бол єнєєдєр нєхцєл байдал хэн, хаана, юу хийж байгаа нь бvv мэд, "зуун задгай, жаран хагархай" гэдэг шиг л байна. Тийм байж, уул уурхайн салбар хєгжилд хєтлєх нь гэж хєєрцєглєєд байх ямар ч шаардлагагvй биз дээ.

Стандарт, дараа нь хєгжил гэсэн зарчмаар бvх зvйл явах ёстой. Уул уурхайн салбарт нэгдсэн стандарт баримтлахгvй бол нєгєє баялгийн хараал, голланд євчин гээч нь даанч амархан газар авна даа. Манай улстєрчид, бодлого тодорхойлогчид Монгол Улсынхаа ирээдvйг арай ч тийм "голланд євчин"-д нэрвэгдсэнээр тєсєєлєхгvй байлгvй дээ. Тиймийн тулд одооноос нэгдсэн стандарт нэвтрvvлнэ хэмээн хаа сайгvй л ярьж эхэллээ. Яриа хєєрєє нь ажил болох цаг удахгvй ирнэ гэж найдъя.

Энэ асуудлыг аль болох шуурхайлахгvй бол єнєєдєр нєхцєл байдал хэн, хаана, юу хийж байгаа нь бvv мэд, "зуун задгай, жаран хагархай" гэдэг шиг л байна. Тийм байж, уул уурхайн салбар хєгжилд хєтлєх нь гэж хєєрцєглєєд байх ямар ч шаардлагагvй биз дээ. Стандарт, дараа нь хєгжил гэсэн зарчмаар бvх зvйл явах ёстой.