Н.Энхбаяртай муудалцсан ч би юм санадаггүй ээ

Өнөөдөр 14 цаг 52 минут

Ц.Цэнгэл: Н.Энхбаяртай улс төрийн асуудлаар муудалцсан ч би юм санадаггүй ээ

УИХ-ын гишүүн Ц.Цэнгэлийг “Ярилцах танхим”-ынхаа зочноор урилаа.

-УИХ-ын чуулганаар Эр­дэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригтыг огцруулах эсэх асуудлыг хоёр дахь удаагаа хэлэлцээд “Огц­руулахгүй” гэсэн шийдвэр гар­галаа. Таамаглаж бай­санчлан УИХ ийм шийдвэр гаргаснаараа нэр хүндээрээ дэнчин тавьж, багагүй шүүмжлэлд өртөв. Та УИХ-ын гишүүний хувьд энэ шийдвэрийн талаар ямар бодолтой байгаа вэ?

-Д.Зоригт сайдын асуудлыг цогцоор нь авч үзвэл зөв алхам болсон. УИХ Засгийн газарт хариуцлага тооцох ёстой. Энэ том салбарын сайдад алдаа, оноо байлгүй яах вэ. Харин зөвхөн түүнийг л байн байн оролдоод байгаа нь хариуцлагын асуудал гэхээсээ илүү улс төрийн шалтгаантай байсан учраас огцруулсангүй гэж олон нийт ойлгож үлдсэн байх. Өөрөөр хэлбэл, Засгийн газар ямар ч хамаагүй үнээр сайдаа авч үлдлээ. “УИХ нь Засгийн газартай хариуцлага тооцож чадахгүй байна” гэсэн яриа гарч буйг нуух аргагүй. Гэхдээ Д.Зоригтыг огцрууллаа гэхэд үр дүн нь юусан билээ. Манай намын бүлэг ч гэсэн энэ өнцгөөс асуудалд хандсан. Ер нь хамтарсан Засгийн газарт ажил нь цалгардаагүй сайд бараг байхгүй дээ. Ажлыг нь дүгнээд асуудлаа шийдээд л явахаас өөр аргагүй. Ер нь тогтвортой байдлыг бусниулж, хэвийн бус үйл ажиллагааг эхлэх гэсэн оролдлого харагдаад байна. Би ч, манай намын бүлэг ч ингэж үзэж байгаа. Гэхдээ огцруулах санал өргөн барьсан гурван гишүүний хувьд зөв асуудал хөндсөн гэдгийг дахин хэлье.

-Уг нь гэрээнд гурван сайд гарын үсэг зурсан байтал нэгийг нь, тэр тусмаа Ардын намынхыг нь онцолж огцруулах санал тавьсан нь энэ бүхнийг улс төрийн шинжтэй болгож харагдуулсан?

-Ойлгомжтой шүү дээ. Ингээд ажлыг явуулдаггүй. Хамтраад байхад ийм байгаа юм чинь хамтраагүй бол ажил бүр ч хийлгэхгүй байж л дээ. Хорин жил ийм аргаар явлаа. Эцэст нь ард түмэн л хохирсон. Ядуурал, ажилгүйдэл хэвээрээ. Энэ Засгийн газрыг стандарт бус л гэдэг. Монголчууд Засгийн газраа хамтарч байгуулсан. Ямар гадныхантай нийлсэн биш. Намчирхаад хожихгүй нь гэдгийг ойлгоод л улс орноо хөгжүүлэх ажлыг урагшлуулж байна шүү дээ.

-УИХ дахь Ардын намын бүлгээр энэ асуудлыг хэлэлцэхэд уур амьсгал ямархуу байсан бэ. “Д.Зоригтыг огцруулах нь зөв” гэж үзсэн гишүүд нэлээд байгаа нь тодорхой байсан ч эцсийн шийдвэр өөрөөр гарсан шүү дээ?

-Ажлын хариуцлага талаас нь авч хэлэлцээд гаргалгаануудыг ярьж байхад “Огцруулахаас өөр аргагүй юм байна” гэсэн үзэл бодолтой гишүүн цөөнгүй байсан.

-Тэгэхээр хамтарсан Засгийн газрыг байгуулсан учраас л Д.Зоригтыг авч үлдсэн гэж та хэлэх гээд байна уу?

-Яг тийм. Хамтарсан учраас л авч үлдсэн. Хамтын шийдвэр гаргаж, хариуцлагаа үүрэх ёстой. Гол зарчим нь энэ.

-Танай намын гишүүн Э.Мөнх-Очир “Ардчилсан намынхан засгаас гарах цаг болсон” гэж хэвлэлээр удаа дараа ярьсан. Ийм бодолтой гишүүн олон байгаа болов уу?

-Үүнийг явган яриа л гэж ойлгож байна. Зарчмын хувьд энэ бол тийм ч зөв зүйтэй асуудал биш. Миний хувьд хийх ажил их байна. Хурдан л шийдээсэй гэж бухимддаг болохоос гарах, орох тухай ярих дургүй. Гэтэл цаг хожиж байгаа юм уу, дахиад хамтрахаараа хийнэ гэж боддог юм уу, шийдэж өгөхгүй байна. Энэ л УИХ-ын гишүүд, ард түмний эгдүүцэл, дургүйцлийг төрүүлдэг. Засгийн газар энэ талаар анхаарах хэрэгтэй.

-Д.Зоригт сайдыг огцруулах асуудлыг чуулганаар хэлэлцэхийн өмнөхөн “Ардын намынхан дараагийн сайдад Ц.Цэнгэл, Х.Бадам­сүрэн, А.Тлейхан на­рыг зүт­гүүлэхээр болжээ” гэсэн мэ­дээ хэвлэлд гарсан. Нэг сай­дын асуудлыг шийдээгүй бай­хад дараагийн кандидатыг яримааргүй юм. Энэ мэдээллийг хараад танд юу бодогдсон бэ?

-Хэвлэлээс уншсан. Эзэмшсэн мэргэжил, энэ салбарт ажилласан туршлага талаас нь тэгж бичсэн байж болох юм. Би лав энэ тухай өөр яриа хөөрөө гарсныг мэдээгүй. Хэн нэгний турхиралт, хагарлыг дэвэргэх гэсэн санаа ч байж болох шүү дээ. Бид гурвын хэн нь ч “Д.Зоригтыг огцруулаасай” гэсэн санаа өвөрлөж байгаагүй. Үүнд би бат итгэлтэй байна.

-Танай намын Удирдах зөв­лөл өнгөрсөн бямба гарагт Их тэнгэрт хуралдсан. Энэ үеэр чухам юу болсон юм бэ. Нэлээд ширүүн маргаан өрнөж, хуучин, шинээрээ дуудалцсан бололтой юм?

-Олон зүйлийн талаар илэн далангүй ярилцсан. Сонгууль ч ойртлоо. Сонгуулийн тухай хуулиа яах вэ, Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах уу. Тулгамдсан асуудлуудыг шийдэхэд саад болоод байгаа зүйлсээ хамтарсан Засгийн газрын үед л шийдэхгүй бол хэзээ шийдэх гээд байгаа юм бэ гэх зэргээр ярьсан юм. Манай намын залуус “Засгийн газрын нэр хүнд муудаад байна” гэсэн санал бодлоо ч хэлж байсан. Гэхдээ хамтарч байгаа намынхнаа, Засгийн газраа муулж, шүүмжлэх нь чухал биш гэсэн санааг хууччуул нь хэлж байна билээ. Үүнийг л ширүүн маргаан өрнүүлсэн гэж ойлгосон байх. Түүнээс том хэмжээний сөргөлдөөн гаргаагүй.

-Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр танай намаас гарч нам байгуулсан. Засгийн газрын гишүүдээс 10-ыг нь оролцуулан нийт 15 олигархийг нэрлэсэн. Ер нь сөрөг хүчний байр сууринаас асуудалд хандаж байгаа. Түүний байр суурийн талаар та ямар бодолтой явдаг вэ?

-Үндсэн хуулиар олгосон эрхийнхээ дагуу нам байгуулсныг нь хүндэтгэж үзэлгүй яах вэ. Би хувьдаа Н.Энхбаяр даргыг заавал намаасаа гарч, өөр нам байгуулах шаардлагагүй байсан гэж боддог. Энэ намдаа байж, хүндэтгэл хүлээн ёстой л жинхэнэ хаан шиг сууж байгаад намынхаа үйл ажиллагаанд оролцоод явах боломж байсан. Яагаад тэгж болоогүйг нь гайхдаг л юм. Хувь хүнийхээ хувьд их сайн хүн шүү дээ. Аливаа асуудлыг болох, бүтэх талаас нь шийддэг.

-Тийм гэж үү. Тэгээд яагаад ганцаардаад намаасаа гарахдаа тулав?

-Миний л хувьд ажил хэргийн талаар тавьсан асуудал болгоныг шуурхай шийдэх талаас нь идэвхтэй ханддаг байсан. Зөвшөөрөхдөө ч ихээхэн бодож байж, зөв арга замыг олж чаддаг. Н.Энхбаярын алдаа нь тойрон хүрээлэгч долдой нарынхаа үгэнд орж, эргэлзэж төөрөлдсөнөөс болсон болов уу гэж бодож байна.

-Гэхдээ долдой нарынх нь ихэнх нь намдаа үлдчихсэн юм биш үү. Одоо Н.Энхбаяртай ойр байгаа хамтрагчдыг нь харахад л лав тэгж харагддаггүй шүү дээ. Харин ч шинэ хүмүүстэй хамтарч, гар нийлэн улс төр хийх гэж зүдэрч байгаа болов уу?

-Янз бүрийн л хүмүүс бий. Ер нь өөрөө хүний үгэнд оромтгой хүн л дээ.

-Одоо та Н.Энхбаяртай ямар харилцаатай байгаа вэ?

-Би нэг удаа сөргөлдөж муудалцаад түүнээс хойш мэндийн зөрөөтэй л явдаг болсон.

-Нууц биш бол яагаад муудалцсан юм бэ?

-Эр улсын яриа хөөрөө гэх үү дээ. Улс төрийн асуудлаас л болно шүү дээ. Би ч тэгж муудалцсандаа юм бодоод байдаггүй. Тэр хүн юу бодож явдгийг ч мэдэхгүй юм.

-Засгийн газрын өчигдрийн /уржигдар/ хуралдаанаар говийн бүсийг эрчим хүчээр хангах цахилгаан станцыг Оюутолгойд барих уу, эсвэл Тавантолгойд уу гэдгийг яаралтай шийдэж, ажлыг нь эхлэхийг салбарын сайдад нь даалгасан. Таны хувьд цахилгаан станцаа хаана баривал ашигтай гэж бодож байна вэ?

-Ер нь манай үндсэн зардал нүүрсний тээвэрлэлтэд зориулагддаг. Энэ талаасаа ч, улс орны хөгжлөө бодсон ч цахилгаан станцаа Таван­толгойд барих нь зөв. Хэнд ч тодорхой энэ асуудлаар маргаантай байна гэдэг чинь ашиг сонирхлын зөрчилтэй л гэсэн үг. Оюутолгойн хувьд барилгын ажлаа хийх явцдаа эрчим хүчний шугам татчихад ямар ч асуудалгүй шүү дээ. Мэргэжлийн хүний хувьд би ингэж л бодож байна. Бүр болохгүй бол Шивээ-Овоо, Багануурт зөвхөн эрчим хүч үйлдвэрлэх станц байгуулж болно. Ямар ч байсан нүүрсний уурхай дээр л станцаа барих ёстой.

-Оюутолгойг эрчим хүчээр хангахгүй бол төсөл нь зогсчих гээд байгаа юм биш үү. Анх гэрээг батлахдаа энэ талаар хангалттай судалж, эцсийн шийдэлд хүрээ­гүйгээс ийм асуудал үүсээд байна уу?

-”Оюутолгой” төслийн ажлыг эрчим хүчээр хангах тухай 2001 оноос ярьж эхэлсэн. Би тэр үед Дэд бүтцийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байхдаа Оюутолгойн дэд бүтцийн хэсгийг ахалж байлаа. Тухайн үед “Оюутолгой” төсөлд шаардагдах эрчим хүчийг төвийн эрчим хүчнээс хангана. Түр зуурын хугацаанд эрчим хүчээ Хятадаас авах тухай гэрээнд би гарын үсгээ зурж байсан. Тэр үед шийдэх байсан асуудал өнөөг хүртэл сунжраад сүүлдээ улстөржөөд гац­сан.

-Юу гэсэн үг вэ. Яаж улстөржсөн гэж?

-Сонгууль дөхчихсөн байсан. Тэгээд л хойшлогдсон.

-Ирэх сонгуулийн үеэр Оюу­толгойн гэрээг томоохон хөзөр болгох нь дамжиггүй. Үүгээрээ эдийн засгийн ач холбогдлыг нь үгүйсгэн олон нийтийн дунд буруу ойлголт төрүүлэх магадлал өндөр байна. Энэ асуудалд болгоомжтой хандъя гэдэг үүд­нээс хамтарсан Засгийн газарт ор­сон намууд сонгуулийн үеэр их бүтээн байгуулалтын ажлыг гацааж, улстөржүүлэхгүй байхаар тохиролцсон гэсэн яриа байдаг. Энэ үнэн үү?

-Яг ийм тохиролцоо хийсэн тухай би сонсоогүй. “Оюутолгой” төслийн талаар сайн, муу яриа их гардаг. Ард иргэдэд ойлгомжгүй асуудал ч олон бий.

-Тухайлбал, ямар асуудал байна вэ?

-Бид дэлхийн томоохон хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ байгуулсан. Энэ гэрээний эдийн засгийн ач холбогдол, ирээдүйд өгөх ашиг орлого нь маш их. Ер нь энэ төслийн өгөөжийг Эрдэнэтийн ордынхтой адилтгаж ойлгодог хүн олон бий. Өөрөөр хэлбэл, монголчууд 30 жилийн дараа 51 хувийг эзэмшинэ гэх зэргээр ярьдаг. УИХ-аас Засгийн газарт “Хөрөнгө оруулалтаа нөхмөгц Монголын талын эзэмших хувь хэмжээг 51 хувь болго” гэсэн чиг үүрэг өгсөн. Засгийн газар л өгсөн үүргийг яг тэр чигээр нь биелүүлж хараахан чадаагүй юм. Үүнд УИХ-ын зарим гишүүн нэлээд бухимдаж байгаа. Засгийн газарт ч гэсэн үнэхээр болохгүй, хэцүү байсан л байх. Гэтэл үүнийг хэт улстөржүүлж ярьсаар байгаад иргэдийн дунд “Ерөөсөө бид юу ч үгүй хоосорч үлдэх юм байна” гэсэн сэтгэгдэл төрүүлж байгаа. Энэ чинь асар их хэмжээний хөрөнгө оруулалт. Дээр нь орчин үеийн нарийн технологийг оруулж ирж байна. Үүнийг бид ажил гэж үзэн, хүндэтгэж, үнэлэх ёстой. Тиймээс наанатай, цаанатай ярих учиртай. Нэгэнт гэрээ хийсний дараа ажиллах гэж байгаа хүмүүст саад болох хэрэггүй л юмсан. Зөвхөн тэр хүмүүст биш, Монголын хөгжил, эдийн засагт л саад болж байгаа хэрэг шүү дээ. Харин юу нь болж, болохгүй байгааг байнга ярьж, асуудал дэвшүүлж, хяналтаа тавьж байх хэрэгтэй.

-Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж ОХУ-д энэ сарын сүүлчээр айлч­лах­даа төмөр замын гэрээг шинэчлэх талаар хэлэлцэх гэж байна. Та 2006-2007 онд Зам тээвэр, аялал жуулчлалын сай­даар ажиллаж байхдаа энэ асуудлаар хэлэлцээрт оролцож байсан. Энэ удаа ямар үр дүнд хүрнэ гэж бодож байна?

-Төмөр замын гэрээг шинэчлэх асуудлыг 20 жилийн өмнө л шийдчих байсан. Тухайн үед ЗХУ-ын бүрэлдэхүүнд байсан бүх улс төмөр замаа өөрийн болгоод авчихсан шүү дээ. Тэр үед манайхан энэ талаар маш идэвхгүй, удаан ажилласан. Хүсээгүй юм уу, хүссэн ч арга барилаа мэдэхгүй байсан уу. Ямар ч байсан идэвх чармайлт гаргаагүй. Уг нь аль хэдийнэ төмөр замаа 100 хувь мэдэлдээ авчих боломж байсан. Би төмөр замын автомат хоригийг сайжруулах, парк шинэчлэх талаар И.Е.Левитин сайдтай нэг сая ам.долларын гэрээнд гарын үсэг зурж байсан. Тэр нь явсаар байгаад өөр байгууллагынх болчихоод байна.

-“РЖД” компанийг хэлж байна уу?

-Тийм. Төмөр замын ажил удаашралтай байна. Аль 2007 оны гэрээ хэлэлцээрийг одоо болтол хийж чадаагүй. Гэхдээ би Ерөнхийлөгчийн айлчлал үр дүнд хүрэх байх гэж найдаж байна. Оросын талд ч гэсэн өөрийг нь бараг хавсарч, дагаж явсан орны төмөр замыг ганц, хоёрхон хувь дээр царай алдаад байх нь ашиггүй байр суурь биш л баймаар юм. Гэхдээ оросууд стратеги, геополитекийн хувьд аль болохоор бензин шатахуун, уул уурхай, төмөр зам гээд томоохон асуудлууд дээр “багалзуурдах” сонирхолтой байгаа нь тодорхой байна.

-Ярилцсанд баярлалаа

У.ОРГИЛМАА

Хятад ховор металлын экспортод квот тогтоолоо

Хятад ховор металлын экспортод квот тогтоолоо

26 минутын өмнө

Хятад газрын ховор металлын экспортод квот тогтоож, олон төрлийн цахим технологид ашигладаг эрдэст бодисын хэрэглээг чангатгах болсноо мэдэгджээ. Тус улс өнөөдрөөс эхлэн арван хувиас илүү газрын ховор металлын агууламжтай төмрийн хайлшинд квот тогтоохоор болсон тухай худалдааны сайд нь мэдэгдэлдээ дурьдсан байна. Газрын ховор металл нь Менделеевын үелэх системийн 17 элементийн нэгдэл юм. Дэлхийн дийлэнх үйлдвэрлэгчид Хятадын эдгээр ховор эрдэст бодисуудаас хамааралтай байдаг.

Газрын ховор металлуудыг гар утасны гэр, “hybrid” машины аккумулятор, салхин сэнс, болон зэвсгийн удирдлагын систем үйлдвэрлэхэд хэрэглэдэг. Хятад 2011 оны эхний улирлын байдлаар газрын ховор металлын экспортын хэмжээг 35 хувиар бууруулснаас үнийн өсөлт нь шинэ дээд амжилт тогтоогоод байна. Тус улс дэлхийн ховор металлын 97 хувийг дангаараа үйлдвэрлэдэг. Хятадын Засгийн газар газрын ховор металлын хууль бус экспортыг мөн таслан зогсоох бодлого барьж буй гэнэ.

Н.Энх

.

ОЮУТОЛГОЙН ГЭРЭЭ ТУН ТААРУУ БОЛСОН

ОЮУТОЛГОЙН ГЭРЭЭ ТУН ТААРУУ БОЛСОН 2011 оны 5 сарын 16 Бүгд найрамдах Гвинэй улс гэж бий. Баруун Африкт. Конакри нийслэлтэй Гвинэй ч гэдэг. Учир нь хажууд нь Биссау нийслэлтэй Гвинэй гэж бий. Тэр байтугай Азид Папуа Гвинэй хүртэл бий. Бөөн гвинэйчүүд. Конакрийн Гвинэй Африктаа хамгийн анх тусгаар тогтносон. Бандунгийн бага хуралд оролцсон Сэкю Тюрье гэгч тэндэхийн нэг хөөрхөн хар Жоу Эньлай, Нэрү, Сукарно нараас империализмын эсрэг, социализмын тухай олон зүйл сурч очоод анхны ерөнхийлөгч нь болсон юм. Кремлийн ганц хайртай үлгэр жишээ хүү болсон юм даа. Хар Африкт социализм байгуулаад унасан. Капитализм алгасдаг гээд Монголоос бөөн үлгэр жишээ авч байсан юмдаг. Манайхан ч тэнд элчин сайдын яамаа байгуулаад л зөвлөлтийн мэргэжилтний үүрэг гүйцэтгэж явлаа. Одоохон наадуулынхаа үхэр малыг хурааж аваад нэгдэл хамтрал байгуул гэсэн зөвлөлгөө ч Улаанбаатараас Конакрид очиж л байсан. Мань Сэкю Тюрье капитализмыг алгасч социализм байгуулах гэж алж өгсөн л дөө. Ганц намын дарангуйлал, өмчгүй нийгэм гэдгээс гадна манайхны 1937 оны явдлыг ч давтсан. Аллагагүй социализм гэж хаа байхав дээ. Үр дүнд нь дэлхийн хамгийн ядуу орон болсон доо. Гээд мань дарангуйлагч 1984 онд гэнэт нас барчихдаг байгаа. Гэхдээ 3-р сарын 26 –нд юм билээ.

Орлогч нь ерөнхийлөгч болж 2008 онд Мароккод эмчлүүлэхээр зугтаах хүртлээ энэ албыг хашсан. Бас л сайхан цуст дарангуйлагч, гэхдээ хөөрхий нутагтаа африк маягийн перестройка хийсэн эр ээ. Учир нь цэргийн дарангуйллаа зогсоогоод 1990 онд шинэ Үндсэн хууль баталсан. Мөн оноос эдийн засгийн шинэчлэл хийж, хувьчлах, төрийн эдийн засагт оролцох оролцоог багасгах, социализмаас ухрах, чөлөөт зах зээлийг нэвтрүүлэх, хувийн сонирхлыг дэмжих гэх мэт. Хашрын шинэчлэл Монголынх шиг гэхээсээ Дунд Азийнх шиг, бүр тодруулбал Түркмэнийх шиг юм уу даа. Хүний эрх, олон ургалч үзэл, олон намын тогтолцоо, ардчилал энэтэр бол байхгүй. Шинэ Үндсэн хуулиар 1994 онд чөлөөт сонгууль явуулах байсан боловч “дарга айгаад зөвшөөрөөгүй” учир тэрнийг гадагшаа хөөгдөх хүртэл гвинэйчүүд дан ганц перестройкагаар л занимаалдсан.

Ноднин Гвинэйд түүхэндээ анх удаа сонгууль боллоо. Африк маягаар ардчилж байгаа нь тэр. Африк маяг гэдэг нь тэнд сонгууль болохоор ялагдсан тал нь хүлээн зөвшөөрдөггүй, ингээд хоёр ерөнхийлөгчтэй хэсэг байгаад иргэний дайн руу гулсан ордог нигуртай. “Сонгуулийн дүнг манай нам хүлээн зөвшөөрөхгүй” гээд л мэдэгдчих нь тэр. Ингээд будилж будилж хэд дахин нахиж байж арай гэж 11-р сард Гвинэйн Ардын намын тэргүүн Альфа Кондэ нэг муу юм ерөнхийлөгч болжээ. Аль зургаан сард эхэлж хэд хэд буцан бараг хагас жил үргэлжилсэн сонгууль Гвинэйн 10 сая ард түмнийг дарвайтал нь баяжуулсан даа. Одоохондоо ам хэлээрээ шүү дээ. Шигшээд үлдсэн хоёр нэр дэвшигч нахиж байгаа сонгуульд түрүүнийхээсээ ихийг амалж, ард түмэндээ уул уурхайн бүх баялагаа үнэгүй тараах юм болоод явчихсан. Алтан дээр сандайлсан гуйлгачин гвинэйчүүд одоо л сандлаа идэж гарах бололтой. Уг нь сандал доор юу ч байж болно, дээр нь суугаа хүн гуйлгачин сэтгэхүйтэй бол ямар ч нэмэр байдаггүй юм л даа.

Алтан дээр сандайлсан нь харин үнэн юм шүү. Хөнгөн цагааны хүдэр буюу бокситын нөөцөөр дэлхийд тэргүүлдэг. Дэлхийн бүх нөөцийн хагас нь манай ганц Өмнөговь шиг энэ жижиг оронд байдаг гээд бод доо. 25 тэрбум тонн боксит, дөрвөн тэрбум тонн дээд зэрэглэлийн төмрийн хүдэр, дээр нь зэсийн асар их орд, тэгээд болоогүй алмааз, алтны мундаг нөөцтэй энэ жижиг орныг уг нь бурхан харж үзсэн шиг гялтайтал нь мялаасан байгаа юм даа. Перестройкагийн үед мань нөхөд Украин, Орос болон Зүүн Европын орнуудтай хамтран ажилласнаар уул уурхай хөгжүүлж эхэлсэн. Гэхдээ хүн амын 75 хувь нь бичиг үсэггүй энэ хөөрхий орны ард түмэн уул уурхайгаас юу ч олж долоосонгүй. Өөрснөө ярихдаа, ялангуяа сонгуулийн үеэр сурталдахдаа гадаадынхан тоноод юу ч үлдээгээгүй гэх аж. Үнэндээ дотоодын авилгадаа л идэгдчихсэн хэрэг шүү дээ. Юу л боллоо гэж гадныхан (Орос, Украин ч гэсэн) зүв зүгээр аваад явчив гэж. Гэхдээ ойлгоц муутай хар толгойд ийм үг их наалдацтай байдаг бололтой. Гвинэй ийм их баялагтай учраас дэлхийн хамгийн ирээдүйтэй орны нэг гэж гадаадынхан ч, өөрснөө ч үргэлж үгэлсээр байгаад ийм яриа ард түмэнд “түргэн хэллэг” шиг болсон. Гэхдээ тэр ирээдүйг нь хэн ч нүдээрээ олж хараагүй. Баян л гээд байдаг, турж үхээд л байдаг. Буруутан нь мэдээж гадаадынхан л байх л даа.

Гвинэйн өмнөд үзүүрт 110 км урттай 10 км өргөнтэй Симанду хэмээх байгалийн үзэмжит газарт асар их төмрийн орд олджээ. Гвинэйчүүд сүүлийн арав гаруй жил энэ тухай л ярилцаж байна. Симандуг ашиглаж эхлэхэд тэд маш их баяжих учир хөөрхий америкчуудыг харж үзэж хоолны үлдэгдлээрээ дайлах бололтой. Симанду нь үнэхээр гайхалтай орд л доо. Өндөр нягтаршилтай (70%-ийн төмөртэй) 2,3 тэрбум тонн төмрийн хүдэр байгаа ба үүнийг ашиглахад 17-19 тэрбум доллар шаардлагатай аж. Симандуг ашиглах төсөл нь өөрөө Африк тивд хэзээ ч байгаагүй том далайцтай эд.

Энэ ордыг анхлан Англи-Австралийн Рио Тинто компани сонирхжээ. Тэдний геологичид хориод жилийн өмнө анх нээсэн юм байна. Ийм өндөр концентрацитай их хэмжээний төмрийн орд геологийн түүхэнд урьд нь тааралдаж байгаагүй аж. Ингээд 1998 оноос эхлэн удтал ярилцаж байгаа 2003 онд Рио Тинто Гвинэйн засгийн газар хоёр гэрээ хийж хөрөнгө оруулалтыг уг компани гаргахаар болжээ. Хүн амдаа харьцуулахад арай ч томдочихов уу гэмээр ийм их баялагийн сургаар Гвинэйн төр самуурч, хүн ард нь харамлаад эхлэхгүй юу. Өөрснөө ашиглана гээд л. Юун геологийн ухаан, зүгээр л бичиг үсэг тайлагдаагүй ард түмэн шүү дээ. Тэгээд ч ашиглалтад гаргах олон тэрбум доллар байтугай ходоод руугаа хийх хоол олддоггүй газар.

Францын колони байсан, албан ёсны хэл нь франц, Франц улс өдий болтол тусалж тэжээж явдаг, тэгэхээр Сорбон энэтэр төгссөн тэрбайтугай доктор болсон харууд нэлээдтэй. Өнөөдүүл нь гвинэй ухаан гэгчийг ярьж тооны машинаар бичиг үсэггүй ард түмэн нь байтугай өөрснөө ойлгохгүй олон оронтой тоо гарган түүнээ доллароор нэг тооцоод л, еврогоор нэг тооцоод л, япон иенд хувиргаад л, орос рубль, хятад юаниар хариуг нь гаргаад л. Аль болох болох олон тэгтэй тоо гаргаад л. Сорбонд таван жил сураад тогтоосон юм нь энэ! Ингээд гвинэй ориг ухаанаар бодсоны эцэст Рио Тинтогоос салах, байгуулсан 2003 оны гэрээгээ цуцлахаар 2010 онд тогтжээ. Төмрийн хүдрийг хүрздээд л 650 км-ийн цаана орших далайн боомт руу шидээд байх бололтой юмаа. Хэдэн ачааны машин байхад л болно гэнэ. Гвинэйг тойроод баахан ядуу орнууд байгаа шүү дээ, бүгдэнд нь дайсагнаж эхэлсэн. Огт ашиглаж эхлээгүй баялагаа харамлан, тэднийг ирж хөрөнгөнөөс нь хуваалцаж магадгүй гэж урьдчилан хардаж эхэлж байгаа нь тэр. Гвинэй эх орондоо хэн нь илүү хайртай вэ гэсэн уралдаан орон даяар өрнөв. Мэдээж энэ далимд хэн урвагч, гадаадын хөлсний нохой болохыг тогтоож таарна. Уншиж бичиж чадахгүй хэвтэж улс орон даяараа геологи менерологи, уул уурхайн дээд зэргийн мэргэжилтэн болох нь тэр. Орон оронгоор нь алдах боловч таслалаас хойш олон тэг бүхий нарийвчлалтай тоог үсэг таньдаг болгон тооцоолон бодно. Хүн бүрийн хариу олон оронгоор хоорондоо зөрнө. Гайхамшигт ориг гвинэй хар ухаан. Тэд лав тэнгэрээс гаралтай байх. Албан ёсны шашин нь лал мөргөл, гэхдээ амьдрал дээр бөө ноёрхдог.

Хэдхэн хоногийн өмнө Гвинэйн засгийн газар Рио Тинто болон Хятадын Чиналко компаниудтай Симандугийн төмрийн ордыг ашиглах гэрээ байгууллаа. Тэднийг энэ алхам руу эрүүл ухаан биш бодит байдал шахсан юм. Гвинэйчүүд шороогоо шуудайлж үүрээд 650 км газар далайн боомт хүртэл алхаад алхаад олигтой их юм зөөж чадахгүй юм байна гэсэн арифметикийн тооцоог гаргаж чадсан байна. Энэ бол тэдэндээ сэтгэлгээний том дэвшил. Богооноор тээвэрлэбэл жилд 70 сая тонн зөөж чадна гэдгийг мэргэн ухаандаа тунгаан үзээд нийтээр зөвшөөрчээ. Ингэвэл ордыг 40 жил зөөх юм. Ингэхээр хагас зуун жил идэвхитэй ажиллах асар том бүтээн байгуулалт. Ардчилсан улс болчихсон, сонгуулиар хүн үнэмшмээргүй юм ард түмэндээ амалчихсан, ингэхээр дараагийн дурак төрийн эргэлт хийхээс өмнө амжиж хүмүүст мөнгө тараах хэрэгтэй. Иймээс шинэ засгийн газар гэнэт яаравчилсан хэрэг.

Алив засгийн газар бол уурхайчин ч биш, төмөр замчин ч биш, нийгмийн мэнэжмэнт хийдэг газар. Боловсрол соёл шинжлэх ухаан, эрүүл мэнд, дэд бүтэц, төрийн алба, шүүх цагдаа, арми гээд төрд анхаарах юм хүзүүгээр нэг. Энэ болгонд мөнгө хэрэгтэй. Тухайн улс байгалийн баялагтай бол чаддаг нэгнээр нь ухуулж зөөлгөөд татвараа л авдаг. Төр тэр шороо мороог авах гээд байгаа юм биш, эцсийн бүлэгт буй болох мөнгийг нь л авах гэсэн хэрэг. Чаддаг нь эзэмшлээ, ашиглалаа, зөөлөө, улсад нь татвараа өглөө, харин Засгийн газар нь тэр мөнгөө лаа болгоно уу, лууван болгоно өөрөө мэднэ. Дэлхийн стандарт энэ. Ийм жишгээр явахад баялаг эзэмшигч орон ямар ч эрсдэл хүлээлгүй олдох мөнгөний 50 хувиас дээшихийг хуруу хөдөлгөлгүй зүгээр суугаад авдаг. Ямар түүхий эд гэдгээсээ хамаараад янз бүр байдаг ч ерөнхийдөө ийм жишигтэй.

Харин гвинэйчүүд витамин зитамин ойлготол мөн ч хол бололтой юм. Өөрөө орж ухалцаж зөөлцөх гэнэ. Соёлтой орнууд ингэдэггүй юмаа, Норвеги, Австрали, Канадыг хар гээд хэлчихсэн чинь соёлгүй гэлээ гээд өнөө харууд чинь хөөх туух дээрээ тулдаг байгаа. Ингээд Гвинэйн засгийн газар ордын 20 хувьд хувьцаа эзэмшигч болох ба тэр нь явсаар ирээдүйд 35 хувьд хүрэх юм байна. Орд ашиглалтын эхний 12 жилд 10 тэрбум доллар гаргах юм байна, үүний хоёр тэрбумыг энэхүү дэлхийн хамгийн ядуу орон зээлээр гаргана. Нэг үгэндээ ямар ч туршлагагүй, мэдлэггүй, ойлголтгүй гвинэйчүүд дэлхийн хамгийн том уурхайн тавны нэгд нь хариуцлага хүлээж буй нь тэр. Нийт ашигийн 55 хувь нь элдэв татвараар тэдэнд ноогдож байгаа, дээр нь ухалцахаар хувь оруулснаа нэмэхээр 65 хувь хүрэх бололтой. 650 км төмөр зам бариулна, уурхай ашиглаж дууссаны дараа Гвинэйн ард түмэнд үнэ төлбөргүй очино. Юутай ч өнөөдөртөө гэрээнд ингэж тусгажээ. Цааш нь найман жил татвар авахгүй ч гэх шиг, роялти 3.5 хувь ч гэх шиг зөндөө олон юм байна, үүнийг нь гвинэй хүн байтугай зүгээр хүн ойлгохгүй юм билээ.

Нэг л юм дэндүү ойлгомжтой нь энэ гэрээ дэлхийн стандартаас шал өөр. Соёлтой орнуудад засгийн газар нь хувь авч шороо ухдаггүй, зүгээр л ашиглалт, ашиг, роялтийн татварын мөнгөө ахиухан авах дээр анхаардаг. Одоо яая гэхэв гвинэйчүүд шороо ухах дуртай юм байлгүй. Нэгэнт олон улсын стандартаас шал өөр юм болохоор эцсийн дүндээ энэ их тоо орсон хэлэлцээрт тоо сайн боддог нь хожиж л гарсан байж таараа. Харин гвинэйчүүдийн авсан энэ хорин хувь энэ орныг ална даа. Угаасаа ч авилгад гүн идэгдсэн орон, одоо бол авилгын хэмжээ тэрбумаар л яригдах байх. Чааваас даа, гадил, тоор, газрын самар, ургамалын тос, кофе экспортлож жаахан мөнгө олдог байсан дээрээ алалддаг байсан, одоо ч ланзгар юмны ард сууж авсан, авдар авдараар нь л өгөлцөж аваад байж дээ. Төр эзэмшинэ, төр мэднэ, төр ашиглана л гэнэ, үнэндээ түрий бариад байгаа тэр төрийг чинь төлөөлөөд долийсон далийсан цэцэн цэлмэг яриатай үмбүүнээс дор ухаантай муусайн хулгайч нар л сууж байгаа шүү дээ. Төрийн хорин хувийн нэрээр эзэн суух, улмаар шунаг зан эрх мэдлээрээ зүгээр явах байсан бүтээн байгуулалтыг нурааж уурхайг ашиггүй болгож байж л санаа нь амрана. Хаанахын ч төр ачир дээрээ эзэнгүй байдаг. Хаанахын ч төр, тэр дундаа Гвинэйн төр бизнес хийж дөнгөхгүй, харин хулгайг бол сайн чадна. Симандуг төрийн нэрээр хянахын тулд хоорондоо алалдана, ялагдсан тал нь нөгөөгөө чадахын тулд аягүй бол очиж дэлбэлнэ, хүмүүсийг тухирч дайралт дээрэм зохионо, янз бүрээр хорлоно, харж л байгаарай. Гэрээг харж байхад сайн тал нь тун удахгүй Симандугаас болж 10 мянган ажлын байр шинээр гарах юм билээ. Энэ л уг нь Засгийн газрын хамгийн анхаарах олз юм л даа.

Өөр нэг ойлгомжтой юм гэвэл илүү гарсан гадилаа гадагш зараад тарчигдуухан ч гэсэн тайван амьдарч байсан гвинэйчүүдийн амьдрал там болно. Өнгөрсөн сонгуульд ялагдсан эр одоо Симандуг 10 сая иргэндээ тэнцүүхэн хувааж өгнө гээд дайрчихсан. Гадаадынхныг хөөж гаргана гэсэн. Гадаадын хөрөнгө оруулалт гэдэг нь шинэ ажлын байр, шинэ технологи, шинэ техник, шинэ дэвшил, шинэ хөгжил авчирдаг, эрүүл саруул орнууд гадаадын хөрөнгө оруулалтын төлөө хоорондоо өрсөлдөж сүйд болдог гээд тэд нарт ярих юм бол алуулна. Шууд л тагнуул урвагч гэж хараан зодох ба “эдийн засгийн алуурчин” хэмээх хоч духан дээр чинь наана. Гадаадын империалистуудыг зүхээд эхэлчихсэн. Ардчилсан орон болсон болохоор ардын бослого эсэргүүцэл өдөр алгасахгүй нь мэдээж. Улс баяжсан болохоор хэн хүнгүй төрд гарч ирэх гэж үхэлдэнэ. Авилга цэцэглэж навчлахаас гадна улс орныг нь залгина. Тэгэх тоолонгоор ард түмнийг хөөрөгдөн иргэний дайнд өдөөгчид улам олшроно. Үүнийг л байгалийн баялагийн хараал гэдэг юм билээ. Баялаг нь биш тэндээс буй болох мөнгө нь хоосон хөндий толгойд хараал болон тусдаг аж. Гвинэйчүүд удахгүй төв талбай дээрээ сармагчингаа унаж ирэн цуглах болно. Мэдээж империализмын эсрэг. Өө нээрэн, сармагчин унаж болохгүй шүү дээ, тэгэхээр хөтлөөд ирэх юм байна. Харин хоорондоо ялгагдах юм болов уу даа.
2011.05.15

Зэс хайлуулах үйлдвэр барихад нээнтэг байна уу?

1 цаг 28 минутын өмнө

Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт өнөөдөр УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хорооны гишүүдэд Зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах үйлдвэр байгуулах тухай УИХ-ын тогтоолын хэрэгжилтийн талаар мэдээлэл хийлээ. УИХ-ын тогтоол, Засгийн газрын шийдвэр гарсны дараа сайд 2010 оны 162 дугаар тушаал гарган Монгол Улсад зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах үйлдвэр барьж байгуулах боломж, нөхцөлийн талаар санал, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг байгуулсан аж.

Ажлын хэсгийнхэн нөөц нь тогтоогдоод байгаа орд газруудад дүн шинжилгээ хийж, эхний ээлжинд одоо ажиллаж байгаа “Эрдэнэт” үйлдвэрийн зэсийн баяжмал, дэд бүтцийг ашиглан анхны зэс хайлуулах үйлдвэрийг барих ирээдүйн төлөвлөлтийг Оюутолгой, Цагаансуваргын ордын зэсийн баяжмалыг түшиглэн хийхээр болжээ. Зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах хоёр дахь үйлдвэрийг Чойр, Сайншанд, Оюутолгойн аль нэгэнд барьж байгуулах, зэсийн баяжмал хайлуулах, боловсруулах үйлдвэрийн технологийн сонголтыг хийхдээ байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөлөл багатай, дэлхийд танигдсан туршлагыг харгалзаж пирометаллургийн технологийг сонгох нь зүйтэй гэсэн санал, дүгнэлтийг боловсруулсан байна. Үүний дараа Засгийн газрын хуралдааны шийдвэр гарч, Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 2010 оны арванхоёдугаар сарын 10-ны өдрийн 101 дүгээр захирамжаар Монгол Улсад зэсийн баяжмал хайлах, боловсруулах үйлдвэр барьж байгуулах асуудлыг судалж, дүгнэлт гарган санал боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хорооны даргаар ахлуулан байгуулжээ. Монгол Улсын Ерөнхий сайдын захирамжаар байгуулагдсан ажлын хэсэг холбогдох санал, дүгнэлтээ боловсруулаад удахгүй Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр бэлтгэж байгаа ажээ.

Ажлын хэсгүүдийн дүгнэлтээр “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн үйлдвэрлэж буй зэсийн баяжмалд түшиглэн жилд 90-130 мянган тонн катодын зэс үйлдвэрлэх үйлдвэрийг Ausmelt болон Isasmelt технологиор, “Сайншанд” аж үйлдвэрийн цогцолборын хүрээнд жилд 200 мянган тонноос дээш катодын зэс үйлдвэрлэх үйлдвэрийг барихдаа Финлянд улсын “Outotec” компанийн Flashsmelt технологийг сонгох нь зүйтэй гэж үзсэн бөгөөд технологийн эцсийн сонголтыг нарийвчилсан техник, эдийн засгийн үндэслэлээр тодорхойлох ажээ.

Эрдас баялаг, эрчим хүчний яамнаас УИХ-ын зарим гишүүн, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн удирдлагыг оролцуулсан уулзалт зохион байгуулж, БНХАУ-ын Өнгөт төмөрлөгийн зураг төслийн институтийн үйл ажиллагаатай танилцуулсан байна. Тэнд зэсийн баяжмал хайлах үйлдвэрээс ялгарах хүхрийн давхар исэл агуулсан хийг ангижруулан элементийн хүхэр үйлдвэрлэдэг технологи хэрэглэдэг аж.

Мэдээллийн дараа гишүүд сайдаас асуулт асууж, хариулт авсан юм. Тухайлбал, гишүүн Н.Батбаяр Зэсийн үйлдвэр барих сонирхолтой хувийн компаниуд олон байхад тэдэнд яагаад зөвшөөрөл олгохгүй байгаа вэ гэдгийг сайдаас лавлав. “Зэс хайлуулах үйлдвэр байгуулахгүй баяжмалаа гадагш нь гаргаад байх нь тухайн үйлдвэрийн захирлууд, ард нь байгаа ноёдод л ашигтай. Жилдээ тэд 100-200 сая ам.долларын ашигтай байсан бол зэсийн үнэ нэмэгдсэнээр 400-500 сая ам.доллар болсон” гэж гишүүн хэлж байв. Эндээс харвал Зэс хайлуулах үйлдвэр барихад нээнтэг байж л мэдэх нь.

Сайд Д.Зоригт “1986 оноос анхны судалгааг эхэлсэн. Хувийн хөрөнгө оруулалтаар зэсийн үйлдвэр байгуулъя гэхэд манай яамнаас зөвшөөрөл олгох эрхгүй. Бид зөвхөн ТЭЗҮ-д нь дүгнэлт гаргах үүрэгтэй. Зэс боловсруулах үйлдвэр байгуулах саналтай Хятадын нэг компани бий. Гэхдээ үйлдвэрлэлээс ялгарах хүхрийн хүчлээ хэрхэн шийдвэрлэхээ мэдэхгүй байгаа. Тэр шийдлээ олоод ир гэсэн зөвлөмжийг өгсөн” гэлээ.

Сайдын хэлснээр “Эрдэнэт” үйлдвэр Оросын талтай хамтарсан болохоор зэс боловсруулах үйлдвэр байгуулах тал дээр хоёр талаасаа ярихаас өөр аргагүй аж.

1986 оноос хойш зэсийн баяжмал боловсруулах үйлдвэр байгуулах судалгааг таван удаа хийсэн ч хүхрийн хүчлийг хэрхэн шийдвэрлэх тал дээр мухарддаг байжээ. Хамгийн сүүлийн үед гарч буй технологи бол хүхрийн давхар ислийг ангижруулах, элементийн хүхэр үйлдвэрлэх арга юм байна.

Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Д.Зоригт “Зэс хайлуулах үйлдвэр байгуулахаар 25 жил ярьж байтал Эрдэнэтийн зэсийн нөөцийн талаас илүү нь дууслаа” гээд, үүнээс харахад үйлдвэр байгуулахгүй байх сонирхол байгаа юм биш байгаа гэсэн хардлага үүсээд байна гэлээ. Компанийн тухай хуулийн хэлэлцүүлгээс МАН-ын бүлэг завсарлага авснаар байнгын хорооны хуралдаан өндөрлөв

Д.ОЮУ

Монголын тал 50:50 хувиа ч ашиглахгүй байгаа

Монголын тал 50:50 хувиа ч ашиглахгүй байгаа

Өнөөдөр 10 цаг 33 минут

Р.Раш: Монголын тал одоохондоо 50:50 хувийн эрх мэдлээ ч бүрэн ашиглаж чадахгүй байгаа

УИХ-ын гишүүн Р.Рашийг “Ярилцах танхим”-ын зочноор урилаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж энэ сарын сүүлчээр ОХУ-д айлчилна. Айлчлалын үеэр шийдэх гол асуудлуудын нэг нь “Улаанбаатар төмөр зам” хувь нийлүүлсэн нийгэмлэг байгуулах тухай хоёр орны Засгийн газар хоорондын гэрээг шинэчлэх асуудал юм. Тиймээс энэ талаар “Улаанбаатар төмөр зам”-ын даргаар олон жил ажиллаж байгаад УИХ-д хоёр дахь удаагаа сонгогдоод байгаа эрхэм гишүүн Р.Рашийн байр суурийг сонслоо.

-Ерөнхийлөгч Ц.Элбэг­дор­жийн ОХУ-д хийх айлч­лалын үеэр хэлэлцэн шийдвэрлэх гол асуудлуудын нэг нь төмөр замын гэрээг ши­нэчлэх, тэр тусмаа Мон­голын талын эзэмших хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх асуу­дал юм. Та энэ гэрээг шинэчлэх тал дээр ямар байр суурьтай байна?

-Хагас зуу гаруй жилийн өмнө байгуулсан энэ гэ­рээнд өөрчлөх оруулалт шаард­лагатай. Тэр үед хойд хөрштэй байгуулсан гэрээ хэлэлц­ээрүү­дээс хамгийн “ах­мад” нь төмөр замын гэрээ яах аргагүй мөн. Гэхдээ 1949 онд байгуулсан төмөр замын гэрээг муулах нь тун зохимжгүй юм. Уг нь мундаг гэрээ. Яагаад гэвэл тө­мөр замын салбар Монголд хөг­жиж эхэлсэн цагаасаа л бараг зах зээлийн зарчмаар ажилласаар өнөөг хүрсэн. Задгай мөнгийг тоолж амьдарч ирсэн. Тийм ч учраас төмөр замчид ажлынхаа төлөө нойр хоолгүй зүтгэдэг, тэр хэмжээгээр амьдрал ахуй нь сайн сайхан явдаг юм.

-Төмөр замын гэрээ яагаад сайн гэрээ болсон гэж?

-Тухайн үед хоёр орны найрамдалт харилцаа ид цэцэглэж байсан. Нөгөөтэйгүүр капитализм ч цаг хугацааны хувьд хол биш байлаа. Маршал Х.Чойбалсангийн дэргэд маш мундаг орос зөвлөхүүд байсан учраас Монголын талд ашигтай, сайн гэрээ хийхэд тусалсан гэж ярьдаг хүн олон бий. Энэ ч үнэний ортой байх. Одоо уг гэрээнд өөрчлөлт оруулах гээд байгаа гурван гол асуудал байна. Юуны өмнө хоёр талын эзэмшлийн хувь хэмжээ 50:50 харьцаатай байсныг Монголын тал 51 хувь болгох асуудлыг тавьж байгаа. Мөн Монголын хуулийн дагуу ногдол ашгийг орлогын татвар болгох учиртай. Дараагийн асуудал нь гэрээг хугацаа заахгүйгээр баталсан. Үүнийг аль нэг талын санаачлагаар өөрчлөлт оруулж болно гэдгийг гэрээнд тусгах гэх мэт шийдэх асуудал цөөнгүй бий.

-Та энэ гэрээг шинэчлэх талаар оросуудтай олон удаа яриа хэлцэл хийж байсны хувьд энэ удаа ямар үр дүнд хүрнэ гэж таамаглаж байна вэ?

-Зөвхөн 2004 он хүртэлх хугацаанд л гэхэд 11 удаа энэ асуудлаар Оросын талынхантай уулзаж ярилцсан. Уулзалт болгон ахицтай, санасандаа хүрэхэд тун ойр байсан. Оросын талаас Зам харилцааны яамны хуулийн албаны дарга Сергей Пегов ажлын хэсгийг ахалж байлаа. Тун ажил хэрэгч хүн дээ. Монголын талаас тухайн үед Ерөнхий сайд П.Жасрай, Гадаад харилцааны сайд Ц.Гомбосүрэн нар Засгийн газрын тогтоол гаргуулан намайг ажлын хэсгийн ахлагчаар томилсон. Уг нь миний хийх ажил ч биш л дээ. Би хамтарсан байгууллагын дарга л болохоос Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг хийж явах хүн биш байлаа шүү дээ. Гэхдээ өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлэхийг хичээсэн. Ингээд 2003 онд “давааны оройд” бараг л гарсан. Гэтэл 2004 оны сүүлчээр Оросын тал хэлснээсээ буцаж, бүх гэрээ хэлцлийг шинээр эхэлье гэсэн юм билээ.

-Яагаад буцах болсон юм бол?

-Яагаад гэдгийг мэдэхгүй. Миний бодлоор тэр үед тохиролцсоноор баталсан бол Оросын талд тэгтлээ хохирох зүйл байгаагүй. Бодвол 50:50 харьцааг хэвээр хадгалахыг бодсон биз. Нэгэнт ийм харьцааны эрх мэдэлтэй болохоор аль нэг тал татгалзвал ажил урагш явахад амаргүй. Би 2008 онд, Зам тээвэр, аялал жуулчлалын сайдаар ажиллаж байхдаа Засгийн газарт энэ асуудлыг тавьж, Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Баясгалангаар ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулсан. Энэ ажлын хэсэгт холбогдох яамд, төмөр замын мэргэжилтнүүд оролцсон. Гэвч бүх асуудлыг эхнээс нь боловсруулж байсан болохоор ярвигтай л байсан байх.

-Төмөр замын гэрээг анх бай­гуулах үед Монгол, Зөвлөлтийн харилцаа ямар байлаа, одоо ямар түвшинд байна вэ гэхээр тэс өөр нөхцөл байдал үүсээд байна. Үүнтэй холбоотойгоор гэрээг ши­нэчлэх ажилд саад тотгор мунддаггүй байх?

-Нэг үеэ бодвол хоёр орны харилцаа идэвхжиж байна. Ерээд оны эхэн, дунд үед бол хэцүүхэн байсан. Гадаад худалдааны бараг 80 хувийг хойд хөрштэй хийдэг байсан бол энэ хувь хэмжээ эрс буурсан. Эдийн засгийн харилцаагаа дахин сэргээхийн төлөө хоёр орны удирдагчид үе үе уулзаж, харилцааг сэргээх, бэхжүүлэхийн тулд идэвхтэй ажиллаж байлаа. Үүнийг хамтарсан байгууллагыг толгойлж явсны хувьд би зүрхэндээ ойр хүлээж авдаг, үнэлдэг юм.Өнөөдрийн цаг үе өөр болсон шүү дээ. Улс үндэстэн бүхэн эрх ашгаа чухалчилдаг байлгүй дээ. Гэхдээ нөхрөө хүндэтгэлгүй яахав.Тиймээс Оросын талын нөхөд манай хүсэлтийг хүндэтгэж хүлээж авах байлгүй дээ.Манайханд ч учир бий.

-Манайханд ямар учир байна?

-Тухайлбал 50:50 хувийн зарч­маар олж авсан эрхээ бүрэн хэрэгжүүлж, санаачилгыг гартаа авч чадахгүй нөгөө талдаа алдаад байгаа тал бий.

-Гэхдээ оросууд Монголын төмөр замаас 50 хувийг эзэмшсэнээрээ олон жил хожсон. Одоо болсон юм биш үү. Танд ч ингэж хэлэх хүн таарч байсан байх?

-Хожсон, хожигдсон гэж ярих нь хэр зөв юм бол доо. Хэн хожсон бэ гэвэл монголчууд л хожсон. Үүнтэй маргах аргагүй. “Улаанбаатар төмөр зам” улс орны хөгжилд асар их үүрэг гүйцэтгэж байсан, байгаа, байх ч болно. Өнөөдөр төмөр замгүй бол Эрдэнэтийн зэсийн баяжмалыг машинаар зөөх үү. Наад захын жишээ энэ.

-Та В.И.Якунинтай уулзаж байсан уу. Монголчуудад хэр элэгтэй хүн бэ?

-Би В.И.Якунинтай хоёр удаа уулзаж байсан. Би нэгэн уулзалтын үеэр түүнээс таван зүтгүүрийг нэг жилийн хугацаатайгаар, үнэгүй ашиглуулаач. Дараа нь тооцоо бодъё гэж гуйсан юм. Бид үнэхээр хүнд байсан. Тэгэхэд тэрбээр “Бесплатный сыр гэж байдаггүй юм, Раш аа” гэж билээ. Би түүний өмнөх дарга Фадеевтай үнэхээр орос, монгол ах дүүс байсан. Түүн шиг санаад л хэлсэн чинь зарчмын хатуу байр суурьтай тулгарсан нь тэр. Фадеев сайдын хувьд бараг л хэлсэн бүхнийг минь гүйцэлдүүлдэг, хаалга нь миний өмнө дандаа нээлттэй, байнга утсаар холбогдож ярьдаг байлаа. Тэр ч байтугай Японы зээлийг төмөр замд өгүүлэхэд Фадеев татгалзах нь байтугай цааргалаад байсан Яамны санхүү эрхэлсэн орлогч сайд Мартанчук гэж нөхрийг дуудан “Бидний олж чадахгүй байгаа мөнгийг Раш олж ирээд төмөр замаа хөгжүүлье, ажлаа сайжруулъя” гэж байхад тусалж чадахгүй байж юундаа өнхөрч буй дугуй дор “башмак” тавиад байгаа юм бэ” хэмээн зэмлэж байсныг мартдаггүй юм.

-Үүнтэй холбогдуулан асуухад АНУ-ын Мянганы сорилын сангаас төмөр замд өгөх гэж байсан зээл дээр оросууд ёстой жинхэнэ “башмак” тавьсан биз дээ?

-Тийм ээ.

-Тэдний бойкотоос санаа авч “Монголын төмөр зам” компанийг байгуулахыг та санаачилсан байх аа?

-Тэгсэн. Салбарын сайд байхдаа санаачилсан. Тухайн үед Мянганы сорилын сангийн тусламжийн хөрөнгө орж ирэх нь гэж ид ярьж байлаа. Гэтэл хамтарсан компанид өгөхгүй. Зээлийн хариуцагч нь Монголын талын, бие даасан хуулийн этгээд байх ёстой гэсэн. Зөвхөн тэр ч биш, гадаадын хөрөнгө оруулалт, зээл тусламж нь заавал Монголын Засгийн газрын мэдлийн компаниар дамжиж ирэх ёстой шүү дээ.

-Одоо гадаадынхан хөрөнгө оруулъя гэвэл манай тал энэ асуудлыг Оросын нөлөөгүйгээр шийдэж чадах уу?

-Тухайн үед тэр мөнгийг авах гэж л жижиг компани байгуулсан юм шүү дээ. Гэхдээ эцсийн үр дүнд тэр хөрөнгө “Улаанбаатар төмөр зам”-д л ашиглагдах байсан. Өөр тэр хөрөнгийг хүлээж авах, ашиглах төмөр зам байхгүй юм чинь. Харин шинээр байгуулагдах төмөр замыг бид өөрсдөө шийднэ.

-Та Мянганы сорилын сангийн зээлийг болиулсанд Оросын талыг буруутгадаг уу?

-Аль алиндаа л байсан юм.

-Яагаад?

-АНУ Монголын төмөр замд хөрөнгө оруулъя, энэ салбарыг хөгжүүлэхэд тусалъя гэж бодсон ч “Улаанбаатар төмөр зам”-ыг заавал шалгах нь чухал гэсэн. Америкийн тал төмөр замыг шалгана гэхээр л оросууд гэдийсэн. Уг нь техник технолигийнхоо түвшинг харуулчихад буруу юм нэг их байхгүй л дээ. Би хоёуланд нь энэ тухай хэлж байсан. Нэгд нь хэлэхдээ заавал шалгах хэрэг байна уу өөрийн хяналт шалгалтын дүрэмтэй түүнийг нь үзчихэд болоо юм биш үү. Нөгөөд нь ойр зуурын юм харна л биз. Бид хүнд байна шүү дээ гэж.

-Америкууд учраас л шал­гуулахгүй гэж гэдийсэн юм уу. Ер нь зээл өгч байгаа байгууллагуудад шалгуулахгүй гэсэндээ тэр үү. Жишээ нь Дэлхийн банкнаас зээл авахад тэд шалгадаг байсан уу?

-Бид Японоос ч, Дэлхийн банк­наас ч зээл тусламж авч байлаа. Тэр бүхэнд Фадеев сайд дэмжиж байсан. Харин Мянганын зорилтын сангийн зээл дээр л оросууд гэдийсэн нь тэр. Зээл авах тохиолдолд цаад тал шалгая гэдэг. Энэ бол байдаг л зүйл. Тухайлбал Дэлхийн банк бас л шалгана гэдэг байсан. Би тэр үед “Манайх өөрийн гэсэн дүрэм журамтай хамтарсан байгууллага. Хоёр талаасаа эн тэнцүү харьцаатай тусгай комисс байгуулж, төмөр замын ажлыг шалган дүгнэлт гаргадаг. Тиймээс шалгуулах шаардлагагүй” гэсэн тайлбар өгч байсан. Тухайн үед Дэлхийн банк ойлгож, хүлээж авч байсан.

-Оросын тал Монголын төмөр замын даргаар өөрийн хүнээ тавих сонирхолтой байгаа нь цухалздаг. Одоо ийм сонирхолтой хэвээр байгаа болов уу?

-Ийм яриа гардаг л болсон юм шиг. Гэхдээ Оросын тал энэ асуудалд Монголын талд хүндэтгэлтэй ханддаг шүү дээ. Намайг томилогдож байхад хүртэл Оросын талын дарга нар “Одоо монголчууд төмөр замаа өөрсдөө аваад явах цаг нь болсон” гэж хэлдэг байсан.

-Одоо тавих гэж байгаа төмөр замын талаар та ямар бодолтой явдаг вэ?

-Бодлого нь батлагдсан. Одоо хэрэгжүүлэх л хэрэгтэй. Бүтэмж жаахан тааруу л явна гэж боддог. Гол нь санхүүгийн асуудлыг нь яаралтай шийдэх нь чухал. “Монголын төмөр зам” бол 100 хувийн төрийн өмчит компани. Үүнээс 49 хувийг нь арилжаалах гэж байна.

-Энэ зөв үү?

-Мөнгө босгох гэж л ийм шийдвэр гаргасан байх. Хөгжлийн банкийг саяхан байгууллаа. Их бүтээн байгуулалтын хамгийн гол нуруу болох төмөр замаа хөгжүүлэхэд ан­хаарах ёстой. Төрийн мэдлийн банк байгуулах болсон шаардлага ч төмөр замтай холбоотой.

-Сүүлийн асуултыг УИХ-ын гишүүн, улстөрчийн байр суурь­тай тань холбогдуулж асууя. Эр­дэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригтыг огцруулах асуудлыг УИХ-аар хоёр удаа хэлэлцлээ. Хоёуланд нь хамгаалаад үлдлээ. “Залуу хүний хувьд” гэж зарим гишүүд өмгөөлөн ярьж байсан. Үүнээс болж УИХ-ын нэр хүнд унана гэж ярих хүн олон байна?

-Залуу хүний хувьд гэж ч харж үзээгүй байх. УИХ Засгийн газартай, түүнийг бүрдүүлж буй сайд нартайгаа хариуцлага тооцож л таарна. Миний хувьд Д.Зоригтыг огцруулах үндэслэлийн эхэнд Оюутолгойн гэрээний асуудал байсан. Энэ гэрээнд гурван сайд гарын үсэг зурсан байтал ганцхан Д.Зоригтыг сугалж оролдоод, улалзуулаад байгаа нь хэр зөв юм бол доо л гэж хэлсэн. Түүнээс биш хариуцлага тооцож бололгүй яах вэ.

-Үүний дараахан танай намын зарим гишүүн дахиад л оны ялгааны талаар ярьж эхэллээ. Яагаад ингэх болов. Тухайлбал та ахмад гишүүний хувьд намын залуустайгаа ямархуу харилцаатай байдаг вэ?

-Би залуу гишүүдтэй шөргөө­цөлдөж байгаагүй. Зүгээр л УИХ-ын нэг ангийнхан. Насны ялгаа байлгүй яах вэ. Зарим нь хүүхэд шиг минь боловч төр барилцаж байгаа хүмүүсийн хувьд тэгш харилцахыг эрхэмлэдэг. Ер нь Монголын ний­гэмд ахмад нь залуусаа “Амьдрал мэдэхгүй” гэх, залуус нь ахмадуудаа “Хоцрогдсон” гэх маяг бий шүү дээ. Энэ ан цавыг бид гагнаж явах ёстой. Төрийн бодлого ч үүнд анхаарал хандуулах учиртай. Ер нь “элээсэн оймс”-ны цаана амьдралын их туршлага байдгийг үгүйсгэж болохгүй. Жишээ нь би Сайд нарын зөвлөлийн нэгдүгээр орлогч дарга, төмөр замтай нэлээд гүнзгий холбоотой байсан Сүрэнжав гуайтай уулзана гэж бодсоор яваад амжаагүй. Нэг л мэдэхэд бурхан бол­чихсон байсан. Ширэндэв гуайтай бас тухтай уулзаж ярихсан гэж бодож байсан цаг бий. Тэднээс олигтой юм асууж чадаагүй юм. Ингээд бодохоор аугаа их капитал чинь мэдлэг, туршлагатай ахмадууд байдаг гэж ойлгодог. Залуучуудыг дээд зэргээр дэмжих ёстой. Энэ бол улсын ирээдүйтэй холбоотой асуудал.

-Ярилцсанд баяралалаа

У.Оргилмаа

Эх сурвалж:
"Улс төрийн тойм" сонин

Энэ сэдвээр: Улс төрийн тойм сонин

Үнэлэх: Одоогийн үнэлгээ:

Сэтгэгдэл

Илгээх

Хэвлэх

Share |

Холбоотой 5 мэдээ

	“Их юм” гээд замбараагүй загнаж болохгүй 2010 оны 12 сарын 8
	”Совет”-ийн хурлын өмнөх сонирхолтой өнцгүүд Өнөөдөр 10 цаг 43 минут
	Р.Раш гишүүн болгоомжлов 2011 оны 4 сарын 8
	Оюутолгой төслийнхөн 9000 дахь монгол ажилтнаа хүлээж авлаа 2011 оны 5 сарын 16
	Ли өвгөн ба Ардын нам дахь оны ялгаа Өчигдөр 14 цаг 4 минут

<<Өмнөх 5 мэдээ

	Тэргүүн шадар сайд Увсад ажиллав Өнөөдөр 10 цаг 0 минут
	Засгийн газрын хуралдаан болно Өнөөдөр 9 цаг 15 минут
	Дөрвөн байнгын хороо хуралдана Өнөөдөр 9 цаг 10 минут
	Ч.Сангарагчаа дарга өөрөө “шалгуулъя” гээ биз дээ Өнөөдөр 9 цаг 7 минут
	Монгол Улс олон ашиг сонирхлын уулзварт ирлээ Өнөөдөр 8 цаг 26 минут

Дараах 5 мэдээ>>

	Ч.Хүрэлбаатар луйврын хэрэгт холбогдсон уу? Өнөөдөр 10 цаг 39 минут
	”Совет”-ийн хурлын өмнөх сонирхолтой өнцгүүд Өнөөдөр 10 цаг 43 минут
	Ардчилсан намынханд М.Алтанхуяг таалагддаггүй Өнөөдөр 10 цаг 55 минут
	Ч.Хүрэлбаатар: Луйварчид даврах болоогүй Өнөөдөр 11 цаг 25 минут
	“Төрийн мэдээлэл”-ийн шинэ дугаар гарлаа Өнөөдөр 12 цаг 23 минут

Сэтгэгдэл:6 Хамгийн шинэ Хамгийн хуучин Хамгийн их дэмжлэг авсан Хамгийн бага дэмжлэг авсан

АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд news.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.

Зочин

Өнөөдөр 14 цаг 26 минут

Îéìñ ýëýýñýí õ¿íèé ÿðèà àðãàã¿é ë ººð áàéíà ø¿¿ Èéì õ¿ì¿¿ñýýñ àìüä äýýð íü ñàéí òóðøëàãààñ íü ñóäëàõ õýðýãòýé äýý Ðààø ãóàéä ñàéí ñàéõíûã õ¿ñüå

01

Зочин

Өнөөдөр 12 цаг 59 минут

Сүхбаатар Замын үүд хооронд дахиад 1 зам тавиад тэрүүгээрээ юм аа зөөгөөд байхад даварсан иванууд амжих уу

10

Зочин

Өнөөдөр 12 цаг 59 минут

Сүхбаатар Замын үүд хооронд дахиад 1 зам тавиад тэрүүгээрээ юм аа зөөгөөд байхад даварсан иванууд амжих уу

00

www. goe. mn

Өнөөдөр 12 цаг 40 минут

HTTP GOE_dot_MN iPad2 -g hamgin hayamd uneer zarj baina SONY VAIO cpu 2 53Ghz ram 4Gb hdd 500Gb Screen 14inch 15inch laptopuud bainga zarj baina iphone3Gs 32Gb used 550K 88005886

00

Зочин

Өнөөдөр 11 цаг 39 минут

Увсын Эрдэм Шинжилгээний Хүрээлэнгийн чацаргана үхэр нүд интоор болон чимэглэлийн модны суулгац зарж байна Утас 99458425 99008605 98225815

00

www.terguun.net

Өнөөдөр 11 цаг 30 минут

Төрийн Дайсан МУСК үзээрэй

00

Канадын банкууд Лондоны биржээс илүү үнэ санал болголоо

6 цаг 39 минутын өмнө

Лондоны хөрөнгийн бирж Торонтогийн хөрөнгийн биржийг эзэмшихийн тулд 3.1 тэрбум долларын санал тавьж, үүнийгээ хоёрдугаар сард зарласан билээ. Лондоны биржийн энэхүү саналын эсрэг Канадын банкны консорциум хөдөлж эхэллээ.

Тус улсын томоохон дөрвөн банк, тэтгэврийн сантайгаа хамтран Торонтогийн биржийг худалдаж авахын тулд 3.7 тэрбум долларын санал тавьж буйгаа даваа гаригт мэдэгдэв. Энэ нь Лондоны саналаас 0.6 тэрбум доллараар илүү ашигтай санал юм. Лондоны бирж Торонтогийн биржийг худалдаж авах санал тавихад Канадын томоохон банкныхан эхнээсээ л хүчтэй эсэргүүцсэн. Тухайн үед банкны бүлэглэл тэтгэврийн сантай хамтран Торонтогийн биржийг худалдаж авах санал тавих эсэх талаар хэлэлцэж буйгаа мэдэгдэж байсан юм.

Тэдний дайралт Лондоны биржийн эргэлзээг улам ч нэмэгдүүлж байна. Учир нь Лондоны биржийн саналыг Канадын Засгийн газар хүлээн зөвшөөрөх эсэх нь тодорхойгүй байгаа юм. Канадын банкууд “нутаг нэгт” бирждээ ашигтай санал тавьсан тухай мэдээлэл цацагдмагц Торонтогийн биржийн үйл ажиллагааг хариуцан хэрэгжүүлэгч “TMX”-ын хувьцаа даваа гаригт 6.02 хувиар өсч, 44.26 долларт хүрчээ. Банкууд болон тэтгэврийн сан нь “Maple Group Acquisition Corp” нэрийн дор нэгдсэн байна.

“Maple”-ийн үзэж буйгаар тэдний санал Торонтогийн биржид зардлаа хэмнэх төдийгүй олон улсын хэмжээнд өндөр өсөлттэй ажиллах боломжийг олгох ажээ. Нэгдэлд Канадын үндэсний банк, Bank of Nova Scotia, Toronto-Dominion Bank, Канадын Империал худалдааны банк, тэтгэврийн сангаас гадна гурван санхүүгийн байгууллага орж байгаа юм.

Канадад үйл явдал ийн өрнөж байхад нөгөө талд Нью-Йоркийн биржийг эзэмших зорилготой байсан “NASDAQ” саналаа эргүүлэн татах болсноо мэдэгджээ. Энэ үйл явдлаар Германы Дойче бирж, Нью-Йоркийн биржтэй нэгдэх эсэх нь илүү тодорхой болж буй юм. Харин Лондоны бирж Торонтогийн биржтэй нэгдэж чадахгүйд хүрвэл тэд “NASDAQ”-ыг чиглэж мэднэ гэж шинжээчид үзэж байна.

Б.Төгс

“Айвенхоу Майнз” 500 сая долларын алдагдал хүлээжээ

2011 оны 5-р сарын 17

“Айвенхоу Майнз” компани 2011 оны нэгдүгээр улирлын санхүүгийн тайлангаа гаргажээ.

Тайлангийн дүнгээр “Айвенхоу Майнз” компани гуравдугаар сарын 31-ний байдлаар 492.5 сая долларын алдагдалтай ажиллажээ. Энэхүү алдагдлын 90 орчим хувь нь тус компанийн оны эхээр гаргасан нэмэлт хувьцааны нэрлэсэн үнийн өөрчлөлттэй холбоотойг онцолсон байна. Тус компани нэгдүгээр сард Оюутолгой төслийн санхүүжилтийн хүрээнд зөвхөн хувьцаа эзэмшигчдэд хөнгөлөлттэй үнээр зарах нөхцөл бүхий 1.2 тэрбум ам.долларын нэмэлт хувьцааны арилжаа /rights offering/ явуулсан юм. Энэхүү хувьцааны арилжаанаас тус компани 1.18 тэрбум ам.доллар босгосноо хоёрдугаар сарын 3-нд зарласан билээ.

Гуравдугаар сарын 31-ний байдлаар Оюутолгой төслийн барилга угсралтын ажил 15,1 хувьтай байсан нь 14.8 хувийн биелүүлэлтийн төлөвлөгөөнөөс ялимгүй давсан үзүүлэлт болохыг тайланд тэмдэглэжээ. Нэгдүгээр улиралд төсөлд нийт 1.8 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн бөгөөд баяжуулах үйлдвэрийг 2013 оны эхний хагаст ашиглалтад оруулах тухай дурджээ. Тус компани зэсийн баяжмалаа голчлон Хятадын хайлуулах үйлдвэрүүдэд нийлүүлэхээр төлөвлөж буй юм.

Харин “Айвенхоу”-гийн 57 хувийн эзэмшлийн салбар компани “SouthGobi Resources” /SGQ/ нэгдүгээр улиралд нүүрсний худалдаанаас 20.2 сая долларын орлоготой ажилласан байна. Гэхдээ “SGQ” 2010 оны дөрөвдүгээр улиралд нүүрсний худалдаанаас 41.6 сая ам.долларын орлого олсонтой харьцуулахад энэ нь нэлээд буурсан үзүүлэлт аж. “SGQ” нь Өмнөговийн Овооттолгой уурхайд коксжих болон эрчим хүчний нүүрс олборлон, Хятад руу экспортолдог компани.

Одоо “Оюутолгой” төслийн үйлдвэр, уурхайн барилга угсралтын ажил ид өрнөж буйн зэрэгцээ дэд бүтцийн ажил ч давхар эхэлжээ. Саяхан тус компаниас зарласан Оюутолгой ордыг Гашуунсухайт боомттой холбох 96,8 км хатуу хучилттай зам барих тендерт “Монроуд”, “Алтайн зам” зэрэг компани шалгарч, хариуцан гүйцэтгэхээр болсон билээ. Үүнээс гадна эрчим хүчний шугам татах ажил ч эхлэх гэж байна. 2009 оны зургадугаар сард Монголын Засгийн газар, “Айвенхоу Майнз”, “Рио Тинто” гурван талын үзэглэсэн гэрээний дагуу төслийн үйл ажиллагаа эхэлсэн эхний дөрвөн жилд эрчим хүчээ гадны эх үүсвэрээс авч болохоор тусгасан.

Энэ дагуу тус компани Хятадын хил рүү 95 км үргэлжлэх 220 КВт-ын шугам татах зөвшөөрлийг Монголын эрчим хүчний зохицуулах газраас авчээ. Шугамыг жилийн эцэс гэхэд татаж дуусахаар тооцоолсон байна. Харин дөрвөн жилийн дараагаас Оюутолгой төслийн эрчим хүчийг зөвхөн дотоодын эх үүсвэрээс хангах бөгөөд энэ хүрээнд цахилгаан станц байгуулах техник, эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулж буйгаа мэдэгджээ. ДЦС-ын барилгын ажил энэ оны сүүлээр эхлэх төлөвтэй буйг ч дурдсан байна.

Өнөөдрийн байдлаар “Айвенхоу Майнз”-ын хувьцаа 23.13 долларын ханштай байна. Энэ нь сар гаруйн өмнө хувьцааны ханш 27.45 доллар байсантай харьцуулахад нэлээд буурсан үзүүлэлт юм.

Б.Төгсөө

Эрчим хүчний бодлогын газрын дарга Т.Цэрэнпүрэв:

Эрчим хүчний бодлогын газрын дарга Т.Цэрэнпүрэв: Говийн бүсийн эрчим хүчийг шугам, цахилгаан станц гэсэн хоёр замаар хангах боломжтой

2011 оны 2-р сарын 24

Эрдэс баялаг эрчим хүчний яамны газрын дарга Т.Цэрэнпүрэвээс говийн эрчим хүчний хангамжийн талаар цөөхөн асуултад хариулт авлаа.

- Говийн бүсийг эрчим хүчээр хангах бодлого хэдий хугацаанд хэрэгжих вэ. Хэрэгжилт нь ямар байна?

-Говийн бүсийн эрчим хүчний асуудлыг шийдэх бодлогыг ЭБЭХЯ, Хөгжил шинэтгэлийн хороотой зөвшилцөөд Засгийн газарт оруулсан. Үүнд Тавантолгой орд дээр станц барихаар төлөвлөсөн. Энэ станц нь Тавантолгой, Оюутолгойн ордыг түшиглэж байгуулагдах үйлдвэр аж ахуйн газрууд, орон нутгийг эрчим хүчээр хангах юм. Энэ ажлаа эхлэхээс өмнө буюу богино хугацаанд БНХАУ-аас эрчим хүч импортолж Оюутолгойн эрчим хүчийг шийднэ гэж хөрөнгө оруулалтын гэрээнд оруулсан байгаа. Ерөнхий том зургаар нь харвал Тавантолгойн ордыг түшиглэн барих станцаасаа говийн бүсийнхээ эрчим хүчийг хангах зорилготой байна. Мөн нийслэлээс Тавантолгой, Оюутолгойруу 220 кВ-ын шугам татах тендер зарлаж M-Cи-Эс Интернэйшнл ХХК ялж гүйцэтгэх болсон. Мөн Ухаа худаг дээр 62 МВт-ын хүчин чадалтай станц барихаас 12 МВт-ынхнь баригдаад дуусч байна. Цагаан суваргын ордыг Багануураас Чойроор дамжуулан цахилгаанаар хангах ажил зураг төслийнхөө шатанд явж байна. Цогцоор нь авч үзвэл говийн бүсийн эрчим хүчийг шугам, цахилгаан станц гэсэн хоёр замаар хангах боломжтой юм. Цаашлаад эрчим хүч экспортлох боломж ч бүрдэх юм.

- Станц баригдахаас өмнө богино хугацаанд эрчим хүчний эрх үүсвэр бий болгохын тулд эхний ээлжинд нийслэлээс Мандалговь, Тавантолгойн чиглэлд эрчим хүчний агаарын шугам татах ажил эхэлж байгаа юм байна. Энэ ажил хэдий хугацаанд хийгдэх вэ?
- Тендерт ялсан компани шалгараад ажлаа эхлүүлж байна. Энэ шугамаар эхний ээлжинд эрчим хүчний хангалтыг хийх боломжтой болж байгаа юм. Тавантолгойд баригдах цахилгаан станцын ажил хараахан эхлээгүй судалгааны шатанд явж байгаа. Ер нь 4-5 жил шаардлагатай. Тэгэхээр Чойр, Мандалговь, Тавантолгойруу татах шугамын ажлыг хэрэгжүүлж дотоодын эх үүсвэрээс цахилгаанаар хангах хэрэгтэй.

- Төвийн эрчим хүчтэй холбогдсон шугамтай болохын ач холбогдол юу вэ?
- Энэ шугам ирээдүйд Тавантолгой буюу говийн бүсээс төвийн бүсээ эрчим хүчээр хангах юм. Тэгэхээр бид хоёр талын ач холбогдлыг харж байгаа. Тендерт шалгарсан компанийн хувьд өмнө ч ийм ажил хийж байсан. Дотоодын инженер техникийн ажилтнууд маань чадвартай энэ ажлыг хийх бүрэн боломжтой. Хамгийн гол нь хөрөнгө мөнгөний асуудлыг шийдэх юм.

Ц.Бээжин: Өмнийн говьд 4077 лиценз олгожээ

6 цаг 11 минутын өмнө

Эх орон, тусгаар тогтнол, шударга ёс үндэсний хөдөлгөөний дэмжигч, Өмнөговь аймгийн иргэн Ц.Бээжинтэй ярилцлаа.

-Өмнөговь аймгийн байгаль экологид ноцтой аюул учраад байгаа талаар та тоо баримтаар өгүүлнэ гэсэн. Энэ талаар яриагаа эхлэх үү?
-Сүүлийн үед манайд эдийн засгийн алуурчид гэдэг үг хэллэг их сонсогдох боллоо. Энэ нь улс орны эдийн засагт хор уршигтай үйл ажиллагааг томъёолж хэлж байгаа хэллэг гэж би ойлгодог. Гэтэл орон нутагт эдийн засгийн алуурчдаас илүүтэйгээр экологийн алуурчид аюул учруулж байна.

Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл Өмнөговь аймгийн нутагт үйл ажиллагаа явуулж байгаа уул уурхайн компаниуд говийн нөхөн сэргээгдэшгүй эмзэг байгалийг үүрд устгаж амьтан ургамал, байгаль экологийг сүйрэлд оруулж байна.

Тухайлбал Оюутолгой төслийн үйлдвэрлэлийн усны хэрэгцээг хангах зорилгоор Галбын говийн экосистемийн усан хангамжийн үндсэн эх үүсвэрүүдийг устгаж эхлээд байна. Орон нутгийн малчид, иргэд энэ талаар Оюутолгой төслийн холбогдох хүмүүст мэдэгдэхэд үл тоомсорлон тийм зүйл болох ёсгүй гэж зөрүү ташаа мэдээлэл өгч байна. Мандал-Овоо сумын нутагт байх “Олон-Овоот”-ын алтны уурхайг эзэмшигч “Жаст-Ойл” зэрэг компаниуд цианит натри мэтийн химийн хорт бодисыг технологийн горим зөрчин ашиглаж байгаагаас тухайн бүс нутгийн мал амьтан ургамалд олон жил сүйрэл учруулж байна. Орон нутгийн ард иргэдэд эдийн засгийн үр ашиг өгдөггүй юм гэхэд ядаж байгаль орчинд нь хор хөнөөлгүйгээр уул уурхайгаа хөгжүүлж болдоггүй юм уу гэж холбогдох хүмүүсээс нь асуумаар байна.

-Өмнөговийн хоёрхон сумын нутагт нийт лицензийн 10 хувьтай тэнцэх тооны лиценз олгосон талаар их ярьдаг. Энэ хэр үнэний ортой вэ?
-Эх орон газар нутгаа худалдсан хэмээн эрх баригчдыг буруутгасан эвсэл хөдөлгөөнүүд болон иргэдийн дуу хоолой хаа сайгүй гарч байна. Энэ нь зарим талаараа ортой ч байж магадгүй. ЭБЭХ-ний сайд Д.Зоригтийн албан ёсоор мэдэгдэж байгаагаар Монгол Улсад өнөөдрийн байдлаар 4077 лиценз хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа юм байна. Эдгээр лицензээр газрын доорх баялагтайгаа гадаад дотоодын хувь хүмүүсийн эзэмшилд очсон газрын нийт хэмжээ Архангай, Баян-Өлгий, Булган, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Орхон, Өвөрхангай, Сэлэнгэ гэсэн найман аймгийн нийт газар нутагтай тэнцэх хэмжээний юм байна.

Зөвхөн Өмнөговь аймагт 489 лиценз хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаагаас Гурвантэс суманд гэхэд 84 лиценз олгосон байна. Цогтцэций сумын эртнээс тахин шүтэж ирсэн Цэций хайрханыг тойруулаад лиценз олгосон, Говь гурван сайханы байгалийн цогцолборт газар, Сэврээ сумын “Уул гашуун” гэдэг газарт лиценз олгосон. Энэ мэт тахилга шүтлэгтэй уул хайрхан, тусгайлан хамгаалсан газар нутгийг үл харгалзан хавтгайруулан лиценз олгож, Өмнийнговийн газар нутгийг ихэнхийг нь зарчихсан юм биш үү.

Лиценз болгоны ард уурхай байгуулагдаж, уурхай болгоны ард гадаадын ажилчид орж ирэх нь мэдээж. Одоо Өмнөговь аймгийн уурхайнуудад ажиллаж байгаа гадаадын 2000 орчим ажилчин 8149 ажилчдыг нэмж тооцвол зөвхөн Ханбогд, Цогтцэций сумын нутагт 10 мянга гаруй гадаадын иргэд ажиллах болж байна. Өмнөговь аймгийн төв 10 гаруй мянган иргэнтэй. Түүнтэй бараг дүйцэх хэмжээний гэсэн үг.

-Уул уурхайн баялаг нутгийн иргэдэд хүртэхгүй байгаад нэлээд бухимдалтай ханддаг. Энэ талаар юу хэлэх вэ?
-Зөвхөн 2010 онд манай аймгаас нүүрс олборлодог таван хувийн компани 16 сая тонн нүүрс экспортлож, 887.6 сая ам долларын борлуулалт хийж, 500 орчим сая ам долларын цэвэр ашиг олсон байна. Энэ 500 сая ам долларыг Монгол Улсын Үндсэн хуулийн үзэл баримтлалын дагуу Өмнөговь аймгийн 50 мянган иргэнд хувь тэнцүү хуваарилбал нэг хүнд 10 мянган ам доллар буюу 13 сая төгрөг ганц жилд ногдох учиртай. Цаашид дээрх уурхайнуудын олборлолт нэмэгдэхээс гадна хэзээ мөдгүй олборлолтоо эхлэх гэж байгаа Хүннү компанийн “Цант уул”-ын уурхай, QGX компанийн “Балгасны гол”-ын нүүрсний уурхайнуудын борлуулалтыг нэмж тооцох юм бол Өмнөговь аймгийн иргэд зөвхөн орон нутгийн нүүрсний уурхайнуудын борлуулалтаас жилдээ 20 орчим сая төгрөгийн ашиг хүртэх ёстой.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 6.1-д зааснаар байгалийн баялаг нийт ард түмний мэдэлд байх ёстой юм бол Өмнөговь аймгийн стратегийн ордуудаас бусад ордуудын байгалийн баялаг орон нутгийн иргэдийн 100 хувийн мэдэлд байх учиртай. Энэ талаар иргэдтэйгээ хамтран эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулж, нутгийн иргэддээ баялгаа эзэмших эрхийг нь баталгаажуулж өгөх ажлыг зохион байгуулж эхэлсэн. Нутгийн иргэд ч дэмжиж байгаа.

Ц.Мөнх

Хятадын компани Монголд уран олборлоно

1 цаг 41 минутын өмнө

Монголын Дорнод аймгийн зүүн хойд хязгаарт орших 16 мянган тонн ураны нөөц бүхий Гурванбулаг ордыг эзэмшдэг “CNNC International” компани олборлолтын үйл ажиллагаагаа 2015 оноос эхлэх тухайгаа мэдэгдлээ.

Үүний өмнө тус компани Монголын Засгийн газартай ашиглалтын эрх авах талаар хэлэлцэх юм байна. Гурванбулаг орд нь Монголын стратегийн ордуудын нэг юм. “CNNC International” Хятадын төрийн өмчийн “China National Nuclear Corporation”-ы салбар компани бөгөөд метал цутгамалын үйлдвэрээ 159 сая хонконг доллараар зарснаа давхар мэдэгджээ. Уг шийдвэр нь түүхийн эдийн болон урсгал зардал нэмэгдсэнээс гадна ажиллах хүчний хүрэлцээгүй байдалтай холбоотой юм байна. Харин худалдаанаас олсон хөрөнгөө ураны хайгуул, худалдааны үйл ажиллагаандаа зарцуулахаар төлөвлөжээ.

Хэрэв Засгийн газартай хийх хэлэлцээр нь амжилттай болбол ураны төслийнхөө барилга угсралтын ажлыг тэд ирэх жилээс эхлүүлэн, 2015 оноос жилд 500 тонноос дээш хэмжээний уран олборлон, худалдах тухайгаа мэдээлжээ.

Тус компани нь Монголоос гадна Нигер дэх ураны төслийн 37.2 хувийг эзэмшдэг байна. CNNC International өмнө нь Гурванбулаг төслийг бүрэн эзэмшдэг Канадын “Western Prospector Group” компанийн 69.5 хувийг 2009 оны зургадугаар сард худалдаж авчээ. Дараа нь мөн оны наймдугаар сард үлдсэн 30.5 хувийг нь авсан байна. Энэхүү худалдааны хэлцлийг хийхээс өмнө дөрөвдүгээр сард “Western Prospector Group” нь тус компанийн хайгуулын хоёр лицензийг гурван сарын хугацаанд цуцлахаар болсон тухай мэдэгдлийг Ашигт Малтмалын газраас авч байжээ.

“Western Prospector Group” нь Гурванбулаг ордын хайгуулын ажлыг 2010 онд хийж дууссан аж. Үүний өмнө буюу 2008 оны 12-р сард тус компани Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамаар Гурванбулаг төслийн Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээг батлуулснаа зарлаж байжээ. Удалгүй сарын дараа төслийн техник, эдийн засгийн үндэслэлийн дүнг мэдээлсэн байна. “Western Prospector”-ын эзэмшилд мөн Стратегийн “Мардай” ураны орд байдаг бөгөөд нэг мянга гаруй тонн ураны нөөцтэй юм.

Б.Төгсбилэгт

Говьд цахилгаан станц барих асуудлыг зургаадугаар сард багтаан шийдвэрлэнэ

1 цаг 27 минутын өмнө

-Засгийн газрын хуралдаан 2011 оны 5 дугаар сарын 18-ны өдөр болж дараах асуудлуудыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ-

“Оюутолгой” төслийн барилга, бүтээн байгуулалтад учирч байгаа хүндрэл, бэрхшээлийн талаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулав. Үүнтэй холбогдуулан барилга, бүтээн байгуулалтын ажлыг хугацаанд нь гүйцэтгэх, олборлолтыг ойрын хугацаанд эхлүүлэх, төсвийн санхүүжилтийг бүрдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үүднээс цахилгаан станц барих асуудлыг 6 дугаар сард багтаан шийдвэрлэж, энэ онд багтаан ажлыг нь эхлүүлэхийг сайд Д.Зоригтод даалгалаа.

Цахилгаан станц барих хугацааг Засгийн газар ийнхүү нааш нь татаж барилгын ажлыг нэн даруй эхлүүлэх шийдвэр гаргалаа. Энэ дагуу станцыг хаана барихыг салбарын яам 6 дугаар сард багтаан шийдвэрлэх үүрэг хүлээж байна. Ингэснээр 2016-2018 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж байсан станцын ажил 4 жилээр наашилж, 2012 он гэхэд бүтээн байгуулалтын ажил эхлэх боломж бүрдэж байгаа юм.

Говийн эрчим хүчний хангамжийг шийдвэрлэх цахилгаан станцыг Оюутолгой эсвэл Тавантолгойд барих гэсэн хоёр хувилбарыг холбогдох яам, байгууллагын төлөөллөөс бүрдсэн Ажлын хэсэг судалж байна. Хэрвээ Тавантолгойд байхаар сонговол цахилгаан станцад шаардагдах урт хугацааны усан хангамжийг шийдвэрлэх, шаардлагатай нэмэлт судалгаа хийх, холбогдох Техник, эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах, байгаль орчны үнэлгээ зэргийг ойрын үед хийх хэрэгтэй болж байгаа юм.

Харин “Оюутолгой” компани цахилгаан станцыг “Оюутолгой” төслийн тусгай зөвшөөрөлтэй талбай болон түүний ойр орчим барих сонирхолтой байгаа бөгөөд ус, байгаль орчин, Техник, эдийн засгийн үндэслэлтэй холбоотой ажлаа тодорхой хэмжээнд хийжээ. Оюутолгойн барилгын ажил гүйцэтгэх хугацаанд шаардагдах эрчим хүчийг БНХАУ-аас авах шаардлагатай байгаа тул орд газраас Монгол-Хятадын хил хүртэл 220 киловольт хүчдэлтэй цахилгаан дамжуулах шугам, дэд станц барих тусгай зөвшөөрлийг Эрдэс баялаг, эрчим хүчний яам өгөөд байна.

Гэхдээ цаашид усны хоолой болон эрчим хүчний дамжуулах шугамын газар, төслийн богино хугацааны эрчим хүчний хангамж, цахилгаан станц барих асуудлаар дэмжлэг үзүүлэхийг хөрөнгө оруулагч компанийн удирдлагууд Засгийн газраас хүсчээ. Асуудлыг энэ сарын 30-31-нд Бээжин хотноо болох хоёр улсын Эрдэс баялаг, эрчим хүчний салбарын зөвлөлдөх уулзалтын үеэр ярилцахаар төлөвлөөд байна. Хэрвээ тодорхой шийдэлд хүрэхгүй бол төслийн хэрэгжилт тодорхой хугацаагаар хойшлох, санхүүжилтийн талаар хөрөнгө оруулагч талууд болон олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагууд хооронд хийж байгаа яриа хэлэлцээнд сөргөөх нөлөөлөх, улмаар 2011 оны сүүлээр төсөл санхүүжилтгүй болох нөхцөл үүсч болзошгүй болжээ.

Иймээс “Оюутолгой” төслийн барилга, бүтээн байгуулалтын ажлыг цаг хугацаанд нь гүйцэтгэх, олборлолтыг ойрын хугацаанд эхлүүлэх, төсвийн санхүүжилтийг бүрдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үүднээс цахилгаан станц барих асуудлыг 6 дугаар сард багтаан шийдвэрлэхийг сайд Д.Зоригтод даалгалаа. “Оюутолгой” төслийн хүрээнд нийт 3 жилийн хугацаанд хийх барилга, угсралтын ажил 3 дугаар сарын эцсийн байдлаар төлөвлөсний дагуу 15 хувьтай байна. Орд газрыг ашиглах Техник, эдийн засгийн үндэслэлийн дагуу олборлолтыг 2013 онд эхлэхээр төлөвлөж байсан ч барилгын ажил, хөрөнгө оруулалтыг богино хугацаанд шахаж ажилласнаар 2012 онд олборлолтоо эхлэх боломжтой гэж үзэж байгаа юм.

Инфляци хэзээ багаа хуулах бол?

7 цаг 1 минутын өмнө

Дэлхийн банк: Оны эцэст инфляци 20 хувь давах магадлал өндөр.

Монгол банк: Үгүй, бид инфляцийг нэг оронтой тоонд барьж чадна, тийм боломж бий… Он гараад Дэлхийн банк, ОУВС-гийн эсрэг Монгол банк ийн зоригтой дуугарч байв. Монгол банк ингэж зоригтой дуугарсан нь цаанаа шалтгаантай байж таарна. Юуны түрүүнд өнгөрсөн онд инфляцийг төсөөлж байснаас бага түвшинд буюу 13 хувьд барьж барианд орсон нь тэдэнд том итгэл өгсөн биз. Нөгөөтэйгүүр Монгол банк үнэхээр бодит тооцоон дээр үндэслэн эсэргүүцэж байна уу, эсвэл халуун сэдвийг улс төрийн зорилгоор намжаах гэж ийн мэдэгдэв үү гэсэн асуулт хариултгүй үлдэж байгаа юм.

Өнгөц харвал өнөөдөр инфляци тийм ч муу үзүүлэлттэй биш байна. Дөрөвдүгээр сарын эцсээр инфляци жилийн 5.5 хувьтай байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс бараг 3 хувиар, харин өнгөрсөн сарынхаас 2.5 хувиар буурсан үзүүлэлт. Тэгвэл 5.5 хувь гэсэн энэ тоо зүгээр л өнгөлөн далдалсан баг, удахгүй уг үзүүлэлт хадуурах болно гэсэн мэргэжилтнүүд ч байгаа юм.

Дөрөвдүгээр сард Монгол банк бодлогын хүүгээ 0.5 хувиар өсгөж, 11.5 болгосон. Инфляци буурч байхад яагаад бодлогын хүүг өсгөв, зээлийг боомилох гэсэн Төв банкны бодлого ямар учиртай вэ гэх мэтээр уг арга хэмжээ багагүй шүүмжлэл маргаан дагуулсан. Гэхдээ Төв банк бодлогын хүүгээ зүгээр хийх юм аа олж ядаад, эсвэл хэн нэгний дургүйг хүргэх зорилгоор нэмээгүй нь ойлгомжтой. Гуравдугаар улирлаас эдийн засаг халж эхлэх, зүгээр ч нэг халалт биш бүр ноцтой аюул дагуулж болохуйц нөхцөл үүсээд байгааг Төв банк олж харсан бололтой. Дэлхийн банк тун саявтар энэ оны нэгдүгээр улиралд манай эдийн засагт хийсэн шинжилгээгээ олон нийтэд мэдээлсэн. “2011 оны төсөв хэт тэлсний улмаас эдгээр адил төстэй шинжүүд багагүй анхаарал татаж байна.

Төсвийн төлөвлөгөөнд их хэмжээний бэлэн мөнгө тараах, цалин ба үнийн хэлбэрээр 2011 оны хоёрдугаар хагаст үнийн өсөлтөд хоёр дахь томоохон эрсдэлийг авчирч болзошгүй” хэмээн Дэлхийн банк тайландаа дурджээ. Дэлхийн банкны шинжээчдийн үзсэнчлэн энэ зуны нартай зэрэгцэх эдийн засгийн халалт нь мөнгөний нийлүүлэлтийн огцом өсөлт, түүнийг дагасан зээлийн өсөлт, үнийн хөөрөгдөлтэй хэмжигдэх болно.

Дээр хэлсэнчлэн 5.5 хувийн инфляци зөвхөн өнгөлөн далдалсан баг бөгөөд Монгол банкны дөрөвдүгээр сарын мэдээнд Улаанбаатар хотын инфляци 2011 оны гуравдугаар сарын байдлаар жилийн 7.4 хувь болсон нь өнгөрсөн өвлийн инфляцийн гол суурь болсон махны үнийн бууралтаас шалтгаалсан огцом бууралт гэжээ. Улаанбаатар хотын инфляци нэгдүгээр сард 14.3, хоёрдугаар сард 10.9 байсан бол дөрөвдүгээр сард бүр буурч 4.2 хувьтай байна. Харин суурь инфляци буюу хүнсний бүлгийн гол барааг хэрэглээний сагснаас хасч тооцсон инфляци 2011 оны гуравдугаар сарын байдлаар 7.9 хувьтай болж, ерөнхий инфляцийн түвшингээс өндөр гарсан аж.

Суурь инфляци ийнхүү ерөнхий инфляцийн түвшингээс давж гарах нь мөнгөний илүүдэл нийлүүлэлтээс үүдэлтэй инфляци бий болж буйг харуулж байгаа хэрэг хэмээн Монгол банк үзэж, бодлогын хүүгээ нэмсэн хэрэг. Үүнд бас нэг анзаарахгүй өнгөрч болохгүй зүйл нь өнгөрсөн саруудад махнаас бусад цахилгаан, дулаан, шатахуун гээд бараг бүх бараа, үйлчилгээний үнэ нэмэгдсэн байх юм. Засгийн газар нөөцийн махыг худалдаанд гаргаж, үнийн өсөлтийг нь буулгасан ч цахилгаан дулааны үнийг нэмэх шийдвэр гаргасан, хариуцлагагүй байдлаасаа болж нефтийн бүтээгдэхүүний үнийг өсгөсөн гээд нэг гараараа инфляцийг бууруулж, нөгөө гараараа инфляци өсөх нөхцөлийг бүрдүүлээд байх шиг.

Нэгэнт мөнгөний нийлүүлэлт нэмэгдэж байгаа нь зуны халуунтай зэрэгцээд эдийн засгийн халалт үүсгэх нь бараг тодорхой болчихжээ. Гуравдугаар сарын байдлаар мөнгөний нийлүүлэлт өмнөх оны мөн үеийнхээс 67 хувиар буюу 1.98 их наяд төгрөгөөр өсч цаашид ч өсөх хүлээлттэй байна. Мөнгөний нийлүүлэлт нэмэгдэхийн хэрээр арилжааны банкуудаас гарах зээлийн хэмжээ ч огцом нэмэгдэх болжээ.

Нэгдүгээр улирлын зээл олголт өмнөх жилийн мөн үеийнхээс 30 гаруй хувиар өссөн, уг өсөлтийн дийлэнхийг нь хэрэглээний зээл эзэлсэн гэсэн судалгаа гарчээ. Зээлийн хурдтай өсөлт болон төсвийн өндөр зардал мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлж, инфляцийг нэмэгдүүлэх дарамтыг учруулсаар байх болно гэдгийг Төв банк хүлээн зөвшөөрсөн юм. Хэрэв энэ байдал хэвээр үргэлжилбэл инфляци нэг оронтой тооноос давж 15-20 хувь ч хүрч болзошгүй гэсэн таамаглалыг Монгол банкныхан гаргаад байна.

Мөнгөний нийлүүлэлтийн цөмийг гадаадаас орж ирж байгаа валютын урсгал бүрдүүлж байгаагийн дээр Засгийн газрын төсвийн тэлэлт том хачир болж байгаа. Өнгөрсөн намар цалин, тэтгэвэр тэтгэмжийг нэмсэн бол саяхан хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэмэгдүүлсэн, ирэх намар оюутнуудын сургалтын төлбөрт зориулан 500 мянган төгрөгийг Төрийн сангаас гаргана гээд эдийн засгийг буцалгах шалтгаан мундахгүй. Энэ бүхний дээр Хөгжлийн банк үүдээ нээж, ондоо багтаан 800 тэрбум төгрөгийн бонд гаргахаар болсон. Тэрхүү бондыг дотоодын зах зээл шингээж дийлэхгүй болохоор хүссэн хүсээгүй гадаадын хөрөнгө оруулагчид, Монгол банк оролцож таарна.

Мөн ноолуурын салбарыг дэмжих 110 тэрбумын бондыг ч Монгол банк авахаас өөр замгүй бөгөөд эдгээр нь Монгол банк инфляциас хамгаалж зах зээлээс татсан мөнгөө буцаагаад нийлүүлж байгаа хэрэг. Үүн дээр Тавантолгойн хэлэлцээрээс орж ирэх урьдчилгаа төлбөр, стратегийн хөрөнгө оруулагчийн хөрөнгө оруулалт, бас энэ жилдээ багтаан олон улсын бирж дээр IPO хийхээр төлөвлөж байгаа хувийн компаниудын орлого, зэс, нүүрсний экспортын үлэмж нэмэгдэл гээд манай жижигхэн эдийн засаг руу мөнгө цутгах шиг болно. Энэ бүх урсгалыг тооцож үзээд Монгол банк мөнгөний нийлүүлэлтэд хяналт тавьж чадахгүй нь гэдгээ мэдэрч тэвдэж буй бололтой. Төв банкны зарим эх сурвалжийн мэдээлж байгаагаар тэд мөнгөний нийлүүлэлтийг хязгаарлаж чадахгүй, бууж өгч байгаа гэнэ.

Ганцхан жилийн дотор их наядаар тоологдох мөнгө эдийн засаг руу орох тооцоотой байгаа болохоор инфляцийг нэг оронтой тоонд барина гэдэг бараг бүтэшгүй мөрөөдөл гэсэн үг. Хэдий Монгол банк байдал энэ хэвээрээ үргэлжилбэл инфляци 15-20 хувьд хүрч болзошгүй гэж таамагласан боловч ч өдгөө эдийн засгийн хэт халалтын аюулыг зогсоох ямар боломж бийг тодорхой хэлэх хүн алга. Гадаадаас орж ирэх валютын урсгал илт нэмэгдэж байна. Засгийн газар ч эдийн засаг руу мөнгийг цутгаж байна. Энэ хоёрын нийлбэрийн дэргэд Төв банкны бодлогын хүү жулдаж таарах биз ээ. Эдийн засаг тэнцвэр алдаж эхэллээ.

С.Болд-Эрдэнэ