Хятад уул уурхайд гол тоглогч болохыг хүсч байна

"Эрдэнэс Тавантолгой" компанийн хувьцааны 10 хувь буюу 1.5 тэрбум ширхэг хувьцааг үнэ төлбөргүйгээр иргэддээ эзэмшүүлэхээр болсон. Харин өнгөрсөн гуравдугаар сарын 31-ээс өмнө төрсөн иргэн бүрт 536 ширхэг хувьцаа эзэмшүүлэхээр болсноо Ерөнхий сайд С.Батболд, Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг нар саяхан мэдэгдсэн. Засгийн газраас хувьцааг иргэн бүрт эзэмшүүлэх үйл ажиллагаа нь иргэдэд нээлттэй, ил тод, ойлгомжтой байлгахыг Төрийн өмчийн хороо, "Эрдэнэс МГЛ", "Эрдэнэс Тавантолгой" компаниудад үүрэг болгосон аж.

Харин хувьцааг эзэмшүүлэх зохион байгуулалтын ажлыг Төрийн өмчийн хороо, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар, Үнэт цаасны төлбөр, тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төв, Хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний газрууд хариуцах юм.

Хэн гэдэг иргэн 536 ширхэг хувьцаа эзэмшиж байна вэ гэдэг бичилтийг Монголын Хөрөнгийн биржийн Үнэт цаасны төлбөр, тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төвд хийнэ.

Харин иргэдийн 536 ширхэг хувьцаа эзэмшиж байгааг "Хүний хөгжил сан"-ийн дэвтэрт "Монгол Улсын Засгийн газар Монгол Улсын иргэн таныг Тавантолгойн 536 ширхэг хувьцаа эзэмшиж байгааг батламжлав" хэмээн марк наан, бичилт хийснээр баталгаажих юм. Харин 536 ширхэг хувьцааны эзэмшигч мөн гэдэг батламжилсан бичгийг хэвлүүлээд аймагтаа байгаа Хөдөлмөр, халамжийн хэлтсээрээ дамжуулаад хийх боломжтой. Тэгэхээр брокер диллерийн компаниудад урт дараалал үүсэхгүй гэдгийг Тэргүүн шадар сайд онцолж байсан юм.

Иргэд бичилтээ хийлгэн 536 ширхэг хувьцаагаа эзэмшсэний дараа олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр Тавантолгойн хувьцааг гарган арилжаалах хүртэлх хугацаанд хувьцаагаа арилжаалж болохгүй. Нэг ширхэг хувьцааны үнэ хэдэн төгрөгт хүрэх юм гэдэг нь олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр "Эрдэнэс Тавантолгой" компанийн хувьцааг арилжиж эхлэхээр тодорхой болно. Тиймээс иргэд наана нь хувьцаагаа хямдхан арилжаалахаас сэргийлэн үнэ нь тодорхой болсны дараа арилжаалах эрхийг нь нээхээр шийдвэрлэсэн аж.

Харин иргэдэд хувьцааг эзэмшүүлэхийн тулд ямар зарчмаар, хэрхэн зохион байгуулах вэ гэдэг нарийн журмыг Засгийн газрын ирэх хуралдаанаар хэлэлцэнэ.

Мөн Ерөнхий сайд С.Батболд "Иргэдэд хувьцаа эзэмшүүлэх ажлыг дөрөв, тав, зургаа, долдугаар сард хэрхэн хийх нарийн төлөвлөгөөг оруулж ир" гэсэн үүргийг холбогдох яам, байгууллагуудад даалгавар өгчээ. Тиймээс Засгийн газрын ирэх лхагва гарагийн хуралдааны дараа иргэдэд яг ямар зарчмаар хувьцаа эзэмшүүлэх ажлыг зохион байгуулах вэ гэдэг нь ойлгомжтой болно.

"Эрдэнэс Тавантолгой" компанийн хувьцаа дотоод, гадаадын хөрөнгийн зах зээлд гарахад бэлэн боллоо гэхэд гэрээ байгуулсан олон улсын хөрөнгө оруулалтын банкууд үнэлгээ хийх аж. Үнэлгээ хийсний дараа нэгж хувьцааны үнэ тодорхой болох юм гэдгийг Ерөнхий сайд хэлсэн. Тэгэхээр Төрийн өмчийн хорооны дарга Д.Сугарын мэдээлснээр нэгж хувьцааны үнэ 300-1000 төгрөг байна гэсэн нь ташаа мэдээлэл бололтой.

"Эрдэнэс Тавантолгой" компаниас аж ахуйн нэгжүүдэд хувьцааг хэрхэн олгох нь тодорхойгүй байгаа юм. Ерөнхий сайд С.Батболд "Юун түрүүнд иргэн бүрт хувьцаа хэрхэн олгох талаар шийдвэр гаргалаа. Харин "Эрдэнэс Тавантолгой" компанийн хувьцааны 10 хувийг бүртгэлтэй аж ахуйн нэгжүүдэд ямар журмаар олгохыг шийдвэрлээгүй байна. Аж ахуйн нэгжүүд хувийн сонирхолдоо автан компани худалдан авч байгаа гэж сонссон. Засгийн газрын арга хэмжээ бодит шийдлүүдэд үндэслэнэ. Зөвшөөрөлтэй компанийг худалдаж аваад хувьцаа авч түүнээсээ илүү ашиг орлого олно гэсэн ойлголт байж болохгүй. Засгийн газар шударга ёсыг баримтална. Нэг иргэн нэр дээрээ 32 аж ахуйн нэгж бүртгүүлсэн жишээ бий. Хэн олон компани бүртгүүлнэ түүнийхээ хэмжээгээр ашиг орлого олохгүй, хувьцаа авахгүй" гэдгийг онцолж байсан юм.

Улсын хэмжээнд бүртгэлтэй 54 мянга орчим аж ахуйн нэгж бий гэсэн судалгаа гарсан байна. Энэ бүгдийг үндэсний аж ахуйн нэгж гэдгийг баталгаажуулах, нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнийг хэдээр тогтоож, аж ахуйн нэгжүүдэд арилжаалах вэ зэрэг ажлыг тодорхой үе шаттай хэрэгжүүлэхийн тулд цаг хугацаа хэрэгтэй. Тийм учраас иргэн бүрт хувьцаа олгосны дараа аж ахуйн нэгжүүдэд хувьцаа олгох ажлыг эхлүүлэх аж. Олон компани худалдаж аваад байгаа хувь хүн, аж ахуйн нэгжүүдэд илүү хувьцаа олгоно гэсэн ойлголтыг Засгийн газрын тэргүүн ийнхүү үгүйсгэлээ.

Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг "Иргэд нэг зүйл ойлгох хэрэгтэй. Тавантолгойг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах Засгийн газрын шийдвэр УИХ-ын тогтоолыг зөрчөөгүй болохыг албан ёсоор мэдэгдэж байна. Тавантолгойн нэг хэсэг дээр "Эрдэнэс Тавантолгой" компани үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Харин хоёр дахь хэсэг дээр нь ажиллах консорциумыг шалгаруулах болно. Хоёр дахь хэсэг дээр нь ажиллах консорциум зургаан компани өрсөлдөж байна. Бид эдгээр компаниудтай хийх хоёр дахь хэлэлцээгээ удахгүй хийнэ" гэдгийг хэлж байсан юм.

Төслийн зөвлөхөөр АНУ-ын компани ажиллана

59 минутын өмнө

Уул уурхайн хөгжилтэй уялдуулан Монгол Улсад шинэ эрчим хүчний эх үүсвэрийг барих шаардлага гарсан. Мэргэжилтнүүд тавдугаар цахилгаан станцыг барих техник эдийн засгийн үндэслэлийг хийж эхлээд байна. Цахилгаан станцад хамгийн сvvлийн үеийн техник технологи ашиглах учраас техник эдийн засгийн үндэслэлийг Азийн хөгжлийн банкны техникийн тусламжаар олон улсын компаниуд боловсруулж байгаа аж. Төслийн зөвлөх компаниар АНУ-ын "Н and J" компани ажиллаж байна. Тавдугаар цахилгаан станцыг 820 мВт, 1100 гкалл цаг эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байхаар тооцож буй бөгөөд нийтдээ 1,4 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаа юм. Уг станцыг "ТЭЦ-3"-ын дэргэд барихаар төлөвлөөд байгаа юм.

“Эрдэнэс Тавантолгой”-д ЛОНДОН, ХОНКОНГИЙН аль нь ээлтэй вэ

2011-04-01 17:32

• 5

Бидэнд “McDonald’s” байхгүй, гэхдээ “Louis Vuitton” бий. Зэсийн нөөцөөрөө дэлхийд тэргүүлэх Чукуикаматын уурхай үгүй ч, үүцээ задлаагүй хэмээх төрөлд дэлхийн дэвжээнд үзүүр, түрүү булаалдах Оюутолгой, Тавантолгойн орд бий. Энэ л үүднээс дэлхийн томчууд Монгол Улсад хөрөнгө оруулалтыг харамгүй цутгаж байна.

ГАДНЫНХАН ЮУНД ШУНАЖ БАЙНА ВЭ

“Louis Vuitton”-ы гүйцэтгэх захирал нь “Hearst Magazines International” корпорацийн гүйцэтгэх захирал Дункан Эдвардстай оройн зоог барьж байх үедээ Улаанбаатарт салбар дэлгүүрээ нээснээ гайхуулаад авсан нь дэлхийн бүсгүйчүүдийн бестселлер “Cosmopolitan” сэтгүүлийг Монгол Улсад нэвтрүүлэх санааг түлхүүрдэж өгсөн гэдгийг “New York Times” сонин арванхоёрдугаар сарын 5-ны дугаартаа нийтэлсэн байна билээ.

Хожим ноён Эдвардс “Хүн амын хувьд Монгол Улс харьцангуй жижиг ч баялгийн хувьд ойрын жилүүдэд огцом хөгжих боломжтой орон юм” хэмээн ярьсан байна. Ийнхүү Монгол хэмээх гүрэн гагцхүү “Minegolia” хэмээх нэрээр дэлхийн баячуудын амнаас ам дамжин даян дэлхийд түгсээр ажгуу.

Тэдний арааны шүлсийг асгаруулж асан Оюутолгойн орд нэгэнт эзнээ олсон болохоор одоо тэд Тавантолгойд шунаж буй нь эргэлзээгүй. Олборлолтын гэрээт гүйцэтгэгч, стратегийн хөрөнгө оруулагч, зөвлөх банк гээд олон сонгон шалгаруулалт зарлаж, үүнд зөвхөн дэлхийн томчууд шандас сорьсон. Үүнийг төрийн өмчийн “Эрдэнэс МГЛ” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Энэбиш “Аваргууд манайхыг со нирхож байна.

Биднээс их зүйл шалтгаалах нь” хэмээн манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа онцолж байсан удаатай. Тэг вэл “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцааг олон улсын хөрөнгийн биржид арилжих, хөрөнгө оруулалтыг татах цаг хаяанд тулж ирэв.

“Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцааны 30 хүртэл хувийг олон улсын хөрөнгийн биржид арил жих учиртай. Дэлхийн нэр хүнд бүхий олон улсын 16 банк тендерт оролцох са налаа ирүүлж, банкны тө- лөөлөгчид өнгөрсөн сарын 10- 15-ны өдрүүдэд нэгэн банкирын нэрлэснээр Уул уурхайн нутгийн (Minegolia) хөлдүү нийслэлд хү- рэлцэн ирж, тус бүрийн давуу талаа тоочин, танилцуулгаа хийгээд буцав.

Хувьцааны арилжааг зохион байгуулах гол банкаар ХБНГУын “Deutsche bank”, АНУ-ын “Goldman Sachs”-ыг сонгов. Гэхдээ сонгон шалгаруулалт үү гээр өндөрлөсөнгүй. Францын “BNP Paribas”, Австралийн “Macquarie” хөрөнгө оруулалтын банк ч бялуунаас хүртэж амжлаа.

Компанийн хувьцааг ямар улсын, аль биржид арилжихаас хамаараад үнэт цаасыг хөрөнгийн биржид зуучлах, борлуулалтад оролцох, хамтран ажиллахад нэгээс хоёр банкийг нэмж авах бололцоотой хэмээсэн нь саналаа ирүүлэгч 16-д дахин нэг шаанс бийг санууллаа.

Гэхдээ Монголын уул уурхайн компаниудын гарыг ганзаганд, хөлийг дөрөөнд хүргэж асан “JP Morgan Chase & Co”, “Citigroup” банк энэ нэгээс хоёр гэдэг “ангилалд” багтаж магадг үйг гадна, дотнын хэвлэлд тэмдэглэсэн байна билээ. Ийн хэлэхийн учир нь “Energy Resource” нэрээр нь монголчууд, “Mongolian mining corporation” цолоор нь олон улсын хөрөнгө оруулагчид андахгүй Монголын үндэсний компанийг Хонконгийн хөрөнгийн биржид IPO хийхэд дээрх хоёр банк арилжааг удирдаж байсан юм.

Банкуудыг сонгож авахдаа хувьцааг арилжих бүс нутгийн төлөөлөл, IPO хийсэн туршлага, ирүүлсэн санал зэргийг харгалзан үзсэнийг сонгон шалгаруулалтын Үнэлгээний хорооныхон мэдээлсэн. Манай Тавантолгойн ордыг ард түмэн, Засгийн газрын өмн өөс эзэмшигч “Эрдэнэс Тавантолгой” хувьцаагаа Лондон, Хонконгийн хөрөнгийн биржид арилжина, эсвэл давхар бүртг үүлнэ хэмээн гадна, дотнын эдийн засагчид таамаглаж байна.

Төрийн өмчит эл компанийн хувьцааг олон улсын зах зээлд гаргах эрхийг хөрөнгө оруулагч банкуудад олгосон өдрөөс тэд хувьцаа арилжих галт тэргийг гарааны зурвасаас хөдөлгөж, бариан тийш зүтгүүлсэн байна. Ингэхэд дээрх хоёр бирж хэр чансаатай билээ? Юуны тулд эдийн засагчид энэ биржийг сонгож байна вэ? Монголчууд тэнд хувьцаа арилжиж, хөрөнгө босгож байсан туршлага бий бил үү?

MMC ТҮҮЧЭЭЛСЭН ХОНКОНГИЙН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Хонконгийн бирж монголчуудад ээлтэй гэхэд хилсдэхгүй биз ээ. Дээр дурдсан үндэсний уул уурхайн компани “Mongolian mining corporation” өнг өрсөн оны аравдугаар сарын 13-нд дэлхийн дэвжээнд тоглогч болсноо зарлан, Монгол Улсын түүхэнд хамгийн их буюу 651 сая ам.долларыг тэндхийн хөрөнгө оруулагчдаас төвлөрүүлж чадсан билээ. 719.4 сая хувьцааг нэгжийг нь 7.02 хонконг доллараар борлуулсан энэ компанийн хувьцааны ханш арилжаа эхэлсэн анхны өдөр даруй таван хувиар өссөн гэдэг.

Хонконгийн хөрөнгө оруулагчид Монголын нүүрсэнд “хайртай” гэдгийн баталгаа энэ буюу. Хонконгийн хөрөнгийн биржийг судалбал, одоогоос таван жилийн өмнөх зургадугаар сарын 27-ны өдөр БНХАУ-ын Үйлдвэр худалдааны банк тус биржид IPO хийж, гүйлгээний нийлбэр дүнгээр биржийн түүхэнд бичигдэхүйц амжилт тогтоож, 200 тэрбум хонконг доллар босгож байв.

Дэлхийн IPO-гийн топ зах зээл хэмээх цолыг өнгөрсөн хоёр жилд зүүсэн Хонконгийн хө- рөнгийн биржид гадна, дотнын компаниуд хөрөнгө босгох сонирхол нуугдсаар буй. Эл биржид ойрын саруудад дэлхийн уул уурхайн компаниуд найман тэрбум ам.доллар босгохоор төлөвлөсөн гэнэ. БНХАУ-ын бүс нутгийн дагалдах зах зээл хэдий хэр чансаатайг сорих гэсэн олны дотор уул уурхайн компаниуд давамгайлж байна.

Тухайлбал, манай Тавантолгойн Цанхийн баруун хэсэгт хөрөнгө оруулж хамтран ажиллах сонгон шалгаруулалтад үзээд алдсан БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны “Yitai coal” компани ирэх сард эл биржээс 1.5 тэрбум ам.доллар бос гохоор төлөвлөж буйг ойрын эх сурвалж мэдээлэв. Түүнч лэн Хонконгийн “Newton resources” компани ирэх тавдугаар сард Хонконгийн хө рөнгө оруулагчдаас 522 сая ам.долларыг татах гэж байна.

Харин Австралийн уурхайчин “Resourcehouse” гур ван тэрбум ам.долларыг бос гохоор төлөвлөж буй бол энэ улсын литийн баяжмал олборлогч “Galaxy Resources” ч 260 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг эндээс татаж чадна гэдэгтээ итгэлтэй байна. Он гарсаар Хонконгийн хөрөнгийн биржид есөн компани IPO хийж, 314 сая ам.доллар босгосон байх юм.

Гэхдээ өнгөрсөн оны мөн үед зургаан аж ахуйн нэгж 3.13 тэрбум ам.долларыг хөрөнгө оруулагчдаас төвлөрүүлж чадсан байна. “Хонконгийн хөрөнгийн бирж бол IPO хийхэд маш их өр сөл дөөнтэй зах зээл” хэмээн “Samsung Investment Management” компанийн хөрөнгө оруулалтын ахлах мэргэжилтэн Паулин Дэн тэмдэглэжээ. Үнэхээр энд хэн илүү давуу талтай тэр л хөрөнгө босгож чадна.

Бидэнд ойрхон нэгэн жишээ дурдахад, “Mongolian mining corporation” анхлан IPO хийхэд манайхаас түүхий нүүрс худалдан авдаг “Winsway coking coal” компани бас Хонконгийн хөрөнгийн биржид хувьцаагаа арилжиж байжээ. Монголын үндэсний компанийн нэгж хувьцаанд хөрөнгө оруулагчид 7.02 хонконг доллар амлаж байсан бол “Winsway”-гийнхэд 3.25-4.50 хонконг долларын санал өгч байв.

Өнгөрсөн нэгдүгээр сард БНХАУ-ын хөнгөн цагаан олборлогч “China Hongqiao” групп 2.2 тэрбум ам.доллар босгох аянд мордсон бол ОХУ-ын эрчим хүчний “ЕвроСибЭнерго” энэ биржээс нэг тэрбум ам.доллар босгох төлөвлөгөөнөөсөө буцсан байх юм.

“ПЕТРО МАТАД”-ААР ТӨСӨӨЛӨХ ЛОНДОНЫ ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Монголын газрын тосны хай гуул, олборлолтын “Петро Ма тад” компани 2008 оны тавдугаар сард дэлхийн дэвжээнд “зодоглож”, Лондоны хөрөнгийн биржийн AIM-д бүртгүүлж байв. AIM гэдэг нь Лондоны хө рөнгийн биржийн залуу компаниудад зориулсан арай жижгэвтэр хэрнээ боломж сайтай компаниудыг дэмжих босготой хоёр дахь зах зээл юм. Анх зах зээлд гарч байх үедээ нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнэ нь монгол мөнгөөр 800 төгрөг бай сан “Петро Матад”-ын хувьцаа өдгөө 4000 төгрөг болж тав дахин өссөн нь Лондоны хө рөнгийн бирж Монголын компанид ээлтэйн бас нэгэн шинж.

Дэлхийн хэмжээний “Rio Tinto”, “BHP Billiton”, “Anglo American”, “Xstrata”, хойд хөршийн “Газпром”, “Лукойл”, “Роснефть” зэрэг компани уг биржид хувьцаагаа арилжиж, их бүтээн байгуулалтын хөрөнгөө босгодог аж. Лондоны хөрөнгийн биржийн “Millennium IT” системийн ачаар Монгол Улсын Засгийн газраас иргэн бүрт олгох 550 ширхэг хувьцааны ханш 5-10 дахин өсөх боломжтойг “Millennium IT” компанийн гүйцэтгэх захирал Антони Виерсинг оны дараа манай улсад ирэх үеэрээ тэмдэглэж байв.

Монголын хөрөнгийн биржийн менежментийг удирдах багаар Лондоны хөрөнгийн биржийг сонгож, гэрээг үзэглэсэн нь Монгол Улсын хэтийн төлөвийг, монголчуудын ирээдүйг дэнслэх “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн IPO хийх шаансыг олгох ч юм бил үү? Монголчууд “дов жалганы үзэл”-ээрээ алдартай гэдгийг сануулах юун.

Торонтогийн хөрөнгийн биржийг эзэмшдэг Канадын “TMX” группийг Лондоны хөрөнгийн бирж 3.2 тэрбум ам.доллараар худалдан авах болсон. Ингэснээр уул уурхайн акулууд хөрөнгөө босгоход тааламжтай орчныг бүрдүүлсэн дэлхийн хамгийн том хөрөнгийн бирж болохын зэрэгцээ Лондоны хөрөнгийн биржийн нэг жилийн үйл ажиллагааны зардал 56 сая ам.доллараар буурахыг “Bloomberg” онцолжээ. Түүнчлэн нэгдсэн биржид 6700 орчим компани бүртгэлтэй байх агаад зах зээлийн нийт үнэлгээ нь 3.7 их наяд фунт (5.9 их наяд ам.доллар) болохыг тэд баталж байна. ЭЦЭСТ НЬ... Зөвлөх банкны сонгон

шалгаруулалтад ялсан хөрөнгө оруулалтын банкууд манай “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийг 10-15 тэрбум ам.доллараар үнэлж буй сурагтай. Дэд бүтэц муу хөгжсөн, төмөр замаас дор хаяж 400 км-ийн зайтай гээд хойш татах хүчин зүйл олон бий гэнэ. Гэлээ ч цаашид өсөх асар их боломж Тавантолгойд бийг эдийн засагчид “Reuters”-т дуулгасан аж. Нийт хувьцааныхаа 29 хувийг арилжихад Монголын “Эрдэнэс Таван толгой” компани хөрөнгө босгох хугацаанаасаа хамаараад 1.5-5 тэрбум ам.долларыг төвлөрүүлэх боломжтой гэнэ.

Нүүрсний “ёроолгүй ходоод” гэгддэг БНХАУ-тай хил залгаа оршдог нь Тавантолгойн орд хөрөнгө оруулагчдыг даллах бас нэгэн давуу тал юм. Тогтоогдсон нүүрсний нөөцөөрөө дэлхийд хоёрдугаарт, коксжих нүүрсний баялгаараа айргийн тавд багтаж буй нь хөрөнгө оруу лалт төвлөрүүлэхэд таатай нэгэн онцлог байна. “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцааг ирэх оны нэгдүгээр улиралд багтаан хөрөнгийн биржид арил жаална.

Зөвлөх банкирууд өдгөө тодорсон болохоор нэгж хувьцааны нэрлэсэн үнэ, үнэт цаасаа арилжих хугацаа, IPO хийх хөрөнгийн биржээ хэлэлцэж буй. “Нэрлэсэн үнэ арав дахин, азтай бол хорь дахин өсөг” хэмээн Ажлын хэсгийнхэн ерөөж байсан. “Эрдэнэс Тавантолгой”- н хувьцааг Хонконг, Лондоны алинд нь ч арилжсан ямартай ч Ажлын хэсгийнхний ерөөл бат оршиг.

Б.Цэцэгсүрэн

Хятадын нүүрсний бодлого Монголд ашигтай юу?

Хятадын нүүрсний бодлого Монголд ашигтай юу?

Өнөөдөр 7 цаг 53 минут

Дэлхийн нүүрсний геологийн нөөцийг 10,1 их наяд тонн, олборлох техник эдийн засгийн боломжтой нөөцийг 986 тэрбум тонн хэмээн геологичид тогтоожээ. Нүүрснийхээ нөөцөөр АНУ, ОХУ, Хятад, Энэтхэг, Австрали улс эхний таван байрт жагсч байна. Харин Монгол газрын хэвлий доорх нүүрсний хэмжээгээрээ дэлхийд 10 дугаарт орж буй. Монгол Улсын нүүрсний нөөцийн хэмжээ 150 тэрбум тонн. Гэхдээ тодорхой батлагдсан тоо биш ч геологийн эрэл хайгуулаар баталгаажаагүй нүүрсний нөөцийн хэмжээ улам өснө хэмээн эрдэмтэд дүгнэдэг.
Монгол Улсыг дэлхийн эрчим хүчний шинэ тоглогч хэмээн гадаадынхан зарлаж байна. Тэд Монголын коксжих нүүрсэнд нүдээ унагаж буйгаа нуухгүй байгаа юм. Монголчуудыг дэлхийн эрчим хүчний шинэ тоглогч болохоор довтолгох зуур урд хөрш нүүрсний салбартаа шинэчлэлийн ажил өрнүүлж эхэллээ. ӨМӨЗО-ы удирдлагууд нүүрсний жижиг уурхайнуудаа хаах кампанит ажлыг хэдийнэ эхлээд байна. Энэ нь монголчуудад их гүрнүүд идэх хоолоо жоорлож байна уу гэх хардлагыг төрүүлж буй. Монголд нүүрсний шинэ, шинэ төслүүд хэрэгжиж эхлэх үеэр өмнөд хөршийнхөн нүүрсний уурхайнуудаа цэгцлэх бодлого баримтлах болсон нь хар төрөх шалтгаан болж буйг үгүйсгэх аргагүй ч нүүрсний салбарын мэргэжилтнүүд, бодлого боловсруулагчдын зүгээс үүнд эмзэглэж, өөр нүдээр харах хэрэггүйг зөвлөж байгаа юм.
ӨМӨЗО-ы удирдлагууд нүүрсний уурхай­нуудаа цэгцэлж, хаахаар кампанит ажил өрнүүлэх болсны хамгийн том шалтгаан нь эдийн засгийн үр ашиггүй уурхайнуудаас болж байгаль экологид сөрөг үр дагавар ихээр гарч буй явдал гэнэ. Хөрөнгө оруулалтгүй, мөнгөгүй уурхайн эзэд байгаль орчныг сэргээх үйл ажиллагаа явуулах боломжгүйгээс нөхөн сэргээлт хийхгүй орхих болсон хийгээд хөдөлмөр хамгааллын нөхцөл хангалтгүй, техник технологийнх нь хуучралаас болоод олон арван хүн уурхайн ослоор амиа алдах болсон зэрэг шалтгаан нь ӨМӨЗО-ы удирдлагуудын зүгээс хатуу арга хэмжээ авахад хүргэсэн аж. Өвөр Монголд өрнөж буй кампанит ажлыг монголчууд хардаж, сэрэмжлэхээсээ илүү бодит боломж болгон харах хэрэгтэй бололтой. Тэдний дээрх кампанит ажил манай улсын эдийн засгийн эерэг боломж болно хэмээн Монголын нүүрсний салбарынхан үзэж байна.
Ялангуяа Монголын нүүрсийг дэлхийн зах зээлд гаргах гүүр болохоо илэрхийлээд буй Тяньжинийн боомтын ойролцоох нүүрсний уурхайнууд хаагдах нь Монголын хэтэвчинд орж ирэх мөнгөний хэмжээг өсгөх хөшүүрэг болж магадгүй аж. Монгол Улс энэ он гарсаар Өвөр Монголтой хиллэдэг боомтуудаар 1.26 сая тонн нүүрс экспортолсон байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 22.4 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Ганц модны боомтоор БНХАУ руу 803.500 тонн нүүрс нийлүүлсэн нь өмнөх оноос 129 хувиар өссөн гэсэн гэсэн үг аж. Түүнчлэн Цэхэ боомтоор экспортолсон нүүрсний хэмжээ 22.28 хувиар өсч, 443.200 тонн болсон байна. Харин Эрээн хотын боомтоор 16.500 тонн нүүрсийг экспортолсон байна.
Коксжих нүүрснийхээ чанараар дэлхийд нэгдүгээрт жагсах Тавантолгойн үүцээ задлах бэлтгэл ажлаа монголчуудыг базаахтай зэрэгцэн Хятадын Шанси мужид 100 тэрбумын нөөцтэй шинэ орд нээгдээд буй. Уг ордын нөөцийн хэмжээг Монголын иргэн бүрийг саятан болгох Тавантолгойн нөөцтэй харьцуулбал хамаагүй их буюу 20 дахин илүү. Мөрний загасыг далайн халимтай жиших мэт Хятад, Монголын нүүрсний хоёр ордын хувьд хамгийн чухал нь коксжих нүүрснийх нь чанар. Шансийн ордын нүүрсний чанар Монголын Тавантолгойн ордоос олборлох коксжих нүүрсийг гүйцэхгүй гэсэн найдлагыг манай нүүрсний салбарынхан тавьж буй юм.
АНУ-ын эрчим хүчний яамны дэргэдэх Эрчим хүчний мэдээллийн агентлагаас гаргасан мэдээгээр хөгжиж буй, тэр тусмаа Ази-Номхон далайн орнууд нүүрс ихээр ашиглах төлөвтэй байгаа аж. Ялангуяа эдийн засгийн хурдтай өсөлтийн жишээг үзүүлж буй Хятад, Энэтхэгийн нүүрсний хэрэглээ их хэмжээгээр нэмэгдэх бол Европ, Хойд Америкийн хөгжингүй орнууд өөрсдийн нүүрсний хэрэглээгээ аль болох хязгаарлах бодлого барих хандлагатай байгаа гэнэ. Азийн орнуудын цахилгааны хэрэгцээг хангах хамгийн том эх үүсвэр нь нүүрс байх бөгөөд энэ эрэлт нь ойрын 40 жил хүртэл үргэлжлэх тул монголчууд энэ боломжийг алдаж болохгүй нь бололтой. Айдас, түгшүүр, хардлагатайгаа хамт нүүрсээ хав дарах нь “амандаа орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэх”-тэй адилхан болох биз. Ховорхон тохиох боломжийг хэр овжин ашиглах, нүүрсний салбарт өрнүүлэх Хятад бодлогоос Монгол хожих уу, хожигдох уу гэдэг нь зөвхөн биднээс өөрсдөөс маань хамаарах дэг.
Ж.ЭРХЭС

Болж дээ, говийн нуруу тэнийх нь

2011.04.21

Болж дээ, говийн нуруу тэнийх нь

Өнөөдөр 7 цаг 53 минут

Хэдхэн сар ч гэлээ “хүнд жин­гийнхэн”-д говийн хөрс тээрэм­дүүлэхгүй болж. Ухаахудаг, Таван­толгойгоос Гашуунсухайт хуртэлх 245 км шороон замыг хаах болсноо Авто замын газраас мэдэгдлээ. Энэ мэдэгдлийг таагүй угтах хэсэг байхад талархаж алгаа таших нь олонхи байна. Тавантолгойн коксжих нүүрсийг урд хөрш руу гаргах жингийн цувааг ийнхүү тасалдуулах болсон шалтгаан нь хөрсний эвдрэл, өдөр бүр гардаг осолтой холбоотой.

Өтгөн шар тоос манарган дав­хих нүүрс тээвэрлэсэн хүнд даа­цын машинууд, нүүрсний ком­­паниудын хөлд үрэгдэж, өм­нийн говь өвчиндөө ёолж байна. Тээвэрлэлтийн журмаараа тэр­хүү замд дээд тал нь зургаан тэнх­лэгтэй, 44 тоннын даацтай машин явах ёстой. Харамсалтай нь, өнөөдөр 120 тоннын даацтай “хүнд жингийнхэн” ээлж дараагүйгээр цувснаас үүдэж говийг хөрс эргэж, зах хязгааргүй үргэлжлэх тоосон манан осол аваарын гол шалтгаан болж байна.

Ухаахудагийн уурхайгаас Ца­гаан хад хүртэл өдөрт 350-400 хүнд даацын автомашин нүүрс зөөдөг гэнэ. Тэд дуртай газраараа зам татаж, зоргоороо давхидгаас болж өнгөрсөн хугацаанд зам тээврийн осол 31 удаа гарч, 23 хүн амиа алдсаны 20 нь Монголын иргэн аж. Тэдгээр нүүрс зөөвөрлөдөг нөхдүүдээс болоод нутгийн иргэд ч “цагаачлах”-д хүрээд байгаа бололтой. Байнгын тоосонцор дунд амьдрах говийнхны ихэнх нь уушгиндаа тоосжилттой, амьс­галын замын өвчтэй болсон байна.

Тиймээс багагүй бэрхшээл үүсгээд байгаа нүүрс тээвэрлэл­тийн асуудалтай тэмцэх хамгийн эхний арга нь авто зам тавих. Дэд бүтэцгүйгээр монголчууд нүүрсээ экспортолж, экспортоосоо ашиг хүртэнэ гэж горьдолтгүй. Ухаахудаг, Тавантолгойгоос Гашуунсухайт хуртэл “Энержи ресурс” компаниас авто зам тавьж байгаа бөгөөд нь энэ ирэх наймдугаар сар гэхэд ашиглалтад орох ёстой. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн тэр л замаар нүүрс тээвэрлэлтийг цаашид үргэлжлүүлнэ. Тиймээс авто зам тавигдах хүртэл шороон замаар тээвэрлэлт хийхийг хориглоод байгаа нь энэ.

Авто замын газраас авч буй энэхүү шийдвэрийг эсэргүү­цэх нөхдүүд бий. Тэд бол тээвэр­лэгчид, тэнд үйл ажиллагаа явуул­даг компаниуд. Өр шир, зээл хүүгээ дарахаар өдөр шөнөгүй, нойр хоолгүй зүтгэж буй тээвэр­лэгчдийг буруутгах аргагүй ч нэг хүний эрх ашиг нийтийн эрх ашгаар хязгаарлагдах учиртай. Тиймээс тээвэрлэгчдэд зөвлөхөд, энэ шийдвэрийг эмзэглэж хүлээж авахаасаа илүү ирэх наймдугаар сар хүртэл олгож буй ээлжийн амралт хэмээн бодчих. Хэдхэн сарын дараа стандартын дагуу барьсан авто зам ашиглалтад орохоор та бүхний ашиг орлого ч нэмэгдэх нь тодорхой.

Мөнгө улаан, нүд цагаан гэгчээр салаа замууд үүсгэн давхих тээвэрлэгчдийн зах замбараагүй байдлыг өнөөдөр л таслан зогсоохгүй бол өмнийн цэнхэр говьд орчин үеийн хотхон сүндэрлүүлэх ирээдүйн төлөвлөгөөнд бэрхшээл тулгарах нь дамжиггүй. Хүнд даацын машинуудын хөлд нэрвэгдэн цөлжилтөд идэгдсэн говьд орчин үеийн хотхон барихын тулд олон асуудлыг шийдэх хэрэгтэй болно. Үүний нэг нь зам харгуй. Нүүрс тээвэрлэгчдээс болж улаан зулга болсон говийн хөрсийг шинжлэхээр Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас ажлын хэсэг гаргасан гэнэ. Говийн хөрс хангайнхыг бодвол илүү эмзэг, эргэн нөхөгдөх хугацаа нь илүү урт гэдэг. Дээрхийг хэрэгжүүлсэн шиг хэрэгжүүлж чадвал олон жил нүүрс тээвэрлэгчдийн хөлд нухлуулсан говь хэдхэн сар ч гэлээ ясаа амрааж, ирэх зуны хур чийгэнд элгээ дэвтээн сэргэх ч юм бил үү. Эх болсон газар нутгаа хамгаалахгүйгээр эдийн засгийн их үр ашиг ярих ч хэрэггүй биз. Болж байна, дарга нар аа. Та нарын гаргасан шийдвэр таалагдаж байна, нуугаад яахав.

Ж.ЭРХЭС