-Жил бүрийн яг энэ үед инфляци өсдөг. Гэтэл 5.5 хувьд хүртлээ буурлаа. Инфляцийн энэхүү бууралт юунаас үүдэлтэй, гол арга механизм нь юу байсан бэ гэдгээс яриагаа эхэлье?
-Шулуухан хэлэхэд энэ бол Засгийн газар хүнсний нийлүүлэлтийн “шок”-ийг багасгахын тулд өнгөрсөн хавраас эхлэн авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээний үр дүн юм. Мэдээж үүнд Монголбанкны оролцоо бий. Илүүдэл мөнгийг нэлээд сайн татах зэргээр зах зээл дэх эрэлт, нийлүүлэлтийн зарчмын дагуу хийх ёстой ажлаа хийсэн. Магадгүй инфляцийг үүнээс цааш бууруулах боломжгүй л болов уу.
Гэхдээ Засгийн газар, Монголбанкны гол зорилт нь инфляцийн энэ орчинд бодит эдийн засгийн өсөлтийг хангаж ажиллах явдал. Энэ улиралд л гэхэд эдийн засаг есөн хувиар өслөө. Энэ бол маш сайн үзүүлэлт. Ойрын 3-5 жилд энэ эрчээ алдахгүй, үргэлжлүүлээд явах хүлээлт манай эдийн засагт бий болчихлоо. Эдийн засгийн энэ өсөлтийг хангахын тулд бид юу хийх ёстой вэ гэвэл юуны өмнө мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх үндсэн суурь зарчмуудаа эргэн харах хэрэгтэй байгаа юм.
-Зээлийн хүүг онилсон мөнгөний бодлого явуулсан нь буруу гэж та хэлэх гээд байна уу?
-Инфляци өндөр үед энэ бодлого оновчтой байсан байх магадлалтай. Тухайн үеийн инфляцийн гарал үүслээс шалтгаалан мөнгөний бодлогын арга хэрэгслүүдээс алийг нь авч хэрэгжүүлэхээ зөв сонгох учиртай. Хүнсний бараа бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийн “шок”-оос үүдсэн энэ удаагийн инфляцийг бууруулахад Засгийн газар үүргээ сайн биелүүлсэн. Импортолж байгаа инфляци буюу Хятадын инфляци, нефть бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс үүдэлтэй инфляцийг бол бид яаж ч чадахгүй. Энэ бол биднээс шалтгаалахгүй шүү дээ. Сайндаа л ханшийн зохицуулалтаар үүнийг бууруулж чадна. Үлдсэн шалтгаан нөхцлийг нь Монголбанк мөнгөний бодлогоороо зохицуулах үүрэгтэй. Энэ бүхний дүнд л инфляци цаашид тогтворжих ёстой юм.
-"Боломжгүй гурвалжин" дотроос "зээлийн хүү"-г онилсон нь буруу гэж та хэллээ. Тэгвэл бодлогын хүүг яаж зах зээлийн хүүтэй уялдуулах ёстой юм бэ?
-Зах зээлийн хүүг мөнгөний нийлүүлэлтийн хэмжээгээр шийддэг механизмд шилжих ёстой болоод байна. Бодлогын хүүг онилсноор “Боломжгүй гурвалжин”-гийн хаа нэг газар нь бид алдаа хийх гээд байна шүү дээ. Тэр нь бодит эдийн засгийн өсөлтөө боомилох гээд байгаагаас харагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл Монголбанк 11.5 хувийн хүү төлөөд арилжааны банкууддаа бүх төгрөгийг нь авчихаад суугаад байна гэсэн үг. Тэгэхээр арилжааны банкуудаас хэн түүнээс өндөр хүүтэйгээр мөнгө зээлж, үйлдвэрлэл явуулах вэ. Хөрөнгө оруулалтаар эдийн засагт орж байгаа мөнгөний хэмжээг багасгаад байгаа нь сайн хэрэг биш биз дээ. Ийнхүү зээлийн хүүг онилсон бодлого нь эдийн засгийн тэлэлтийг багасгаад байдаг.
-Төгрөгийн ханш тогтвортой байгаа. Энэ таатай байдал хэр удаан үргэлжлэх бол?
-Ханш оны эхэнд байсан түвшингээс нэг их холдоогүй байна. Завсар нь жаахан савласан. Энэ савлагаа нь дэлхийн зах зээл дээрх нефтийн үнийн огцом өсөлт, бууралт, нефтийн нийлүүлэлтийн гацаа, нүүрсний тээвэрлэлтэд хориг тавьсан зэргээс шалтгаалан сарын 150 орчим сая ам.долларын сөрөг нөлөөлөл гарч магадгүй гэсэн айдсаас үүдэлтэй. Харин саяхан юань, төгрөгийн ханшийн талаар своп хэлцэл хийснээр сэтгэлзүйн нөлөөлөл нь багасч эерэг байдалд эргэн орж байна. Үүнийг эс тооцвол ханш тогтвортой байна.
Гэтэл эдийн засгийн тэлэлт гэдэг нь маш сонин ойлголт. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, үндэсний нийт бүтээгдэхүүн гэж бид ярьдаг. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ нэмэгдэж буй ч үндэсний үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүн багасаад байна. Урт хугацаанд энэ хоёрын хоорондын зөрүү ихсээд байвал эдийн засгийн гадаад хамаарал, хэврэг чанар нь улам нэмэгдэнэ. Цаашилбал улс төрийн нөлөөлөлтэй зүйл шүү дээ. Тиймээс макро эдийн засгийн баланс, бодлогыг хэрэгжүүлдэг механизмаа эргэж хармаар байна.
-"Боломжгүй гурвалжин" гэдэг ойлголтыг эдийн засагчид, улстөрчид мэдэж байгаа. Тэгээд яагаад заавал энэ аргыг нь сонгож онилоод байна вэ. Энэ тохиолдол зээлийн өндөр хүүгээр боомилуулсан үндэсний үйлдвэрлэгчид, бизнесменүүдээ хэн яаж дэмжих вэ?
-Боломжгүй гэдгийг нь мэдсээр байж “Боломжгүй гурвалжин” руу зүтгэхээ болих хэрэгтэй. Одоо үндэсний нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийг хайх нь илүү зөв, зүйтэй алхам болно. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтөд бид санаа зовох хэрэггүй болох шинжтэй. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид идэвхжихийн хэрээр өснө.
Гэтэл Монголын аж ахуйн нэгжүүд, үйлдвэрлэгчид, бизнесменүүдийн үйл ажиллагааг өндөр хүүгээр боомилоод байна. Монголбанк арилжааны банкуудаар дамжуулан хувийн секторт хөрөнгө оруулалтыг нэмэх ёстой. Эсвэл Засгийн газар хөрөнгө оруулах ёстой. Аль алинд нь зээлийн хүүгийн дарамт өндөр байгаа нөхцөлд хөрөнгө оруулалт хязгаарлагдмал байдалтай байна. Тиймээс гадаадынхны хөрөнгө оруулалт л өрсөлдөх чадвартай байх тэр зам руу орчихоод байна. Мөнгөний хүү зах зээлийн жамаараа бүрдэх тохиолдолд ийм сөрөг нөлөө арилах юм.
-Инфляцийн хүлээлтэд өнөөдөр юу нөлөөлж байна вэ?
-Дэлхий даяар бий болчихоод байгаа гадаад “шок”-ууд нөлөөлж байна. Үүнээс хамгаалах ямар ч арга байхгүй. Ийм тохиолдолд гадаад нөлөөллийн эсрэг сөргүүлэн тавьдаг ганц арга бий. Энэ нь Монголын эдийн засагт орох валютын урсгал юм. Манайх нээлттэй улс орны хувьд Монголбанк үүнд нь хяналтаа тавиад, мөнгөний нийлүүлэлтээ тэлээд явах ёстой. Өөр арга байхгүй. Гэтэл мөнгөний нийлүүлэлтээ тэлэх гэхээр хүүг нь хатуу тогтоочихсон болохоор яаж ч чадахгүй байна. Тиймээс хүүгийн системийг чөлөөлчихмөөр санагдаад байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл зах зээл өөрөө хүүгээ тогтоог. Тэр нь одоогийн мөнгөний бодлогын хүүгээс дээгүүр, доогуур байх нь сонин биш. Ханшийг зах зээл өөрөө тогтоодог болоод удаж байна. Үүний нэгэн адил зээлийн хүүг ч мөн зах зээл өөрөө тогтоодог болсноор эдийн засаг тэлж, эрүүлжинэ, өснө. Төгрөгийн хүү хэтэрхий өндөр байхад ханшин дээр тэнцвэргүй их ачаалал ирж байна. Өнөөдөр дэлхийн зах зээл дээр ам.долларын хүү, төгрөгийн хүү ямар байгаа билээ. Энэ тохиолдолд гаднаас ам.доллар оруулж ирэх сонирхол ихэсч, энэ нь төгрөгийн ханшийг хэт чангаруулж байна. Бодит бус ханшид ингэж чирэгдвэл хүссэн, хүсээгүй экспортоо боомилж эхэлнэ.
-Инфляцийн бууралт, эдийн засгийн өсөлтийн энэ таатай нөхцөл байдал хэр удаан хугацаанд үргэлжлэх бол?
-Хаана, хаанаа зөв ойлголцож ажилласан тохиолдолд энэ таатай нөхцөл байдал удаан үргэлжлэх боломжтой. Гэхдээ нэн даруй хэрэгжүүлэх ажлын нэг нь бол монгол төгрөгийн хугацааны асуудал. Монгол төгрөгийн хадгаламжийн болон зээлийн хугацаа нь хэтэрхий богино байдаг. Энэ хугацааг уртасгахын төлөө бид ажиллах ёстой.
-Үүний тулд юу хийх ёстой вэ?
-Үндсэндээ хоёр гол ажлыг хийх ёстой. Үнэт цаасны зах зээлийг нэмэх ёстой. Тэр тусмаа Засгийн газрын үнэт цаасны зах зээлийг бас нэмэх ёстой. Урт хугацааны зээлүүд зах дээр гарч ирэх ёстой. Хөрөнгө оруулагчид тэндээс сонголтоо хийх эрхтэй. Таван жилийн хугацаатай төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийх боломж байна уу. Арван жилээр хөрөнгө оруулалт хийвэл надад ямар боломж байна гэх зэргээс сонголтоо хийх боломжийг нээх ёстой. Ийнхүү дунд болон урт хугацааны төгрөгийн өгөөжийн муруйг яаралтай бий болгох юм.
Тэгэхгүйгээр урт хугацааны үнэлгээний тухай ярих хэрэггүй. Урт хугацааны зээлийн үнэлгээ байхгүй бол Монголын мөнгөний бодлого нь маш богино, ердөө нэг жилийн л бодлого болчихоод байна. Заримдаа гадаад “шок”-оос шалтгаалан нэг жилийн бодлого ч болж чадахгүй үе байна шүү дээ. Тиймээс өнөөдрийн эерэг орчинг ашиглан бидний урагш ахих ганц арга бол мөнгөний бодлогын хэрэгжилтээ эргэж харах ёстой болж байна. Их, багын тухай би яриагүй. Гол нь зах зээлийн системд нь шилжүүлэх хэрэгтэй. Миний бодлоор зээлийн бодлогын хүүг зах зээлийн системд шилжүүлснээр хүү буурна.
-Монголбанк энэ тохиолдолд ямар зохицуулалт хийж, хяналтаа чангатгах хэрэгтэй болох нь?
-Монголбанк мөнгөний бодлогын талаар илүү нарийн тооцоололтой байх ёстой. Өнөөдөр бол судалгаа, бодлого хоёр нь нийлчихээд байгаа учраас алдаа гараад байгааг үгүйсгэхгүй. Судалгаа нь бие даасан, хараат бус, өргөн хүрээтэй байх ёстой.
-Инфляци өснө гэж ОУВС-аас бараг байнга анхааруулдаг. Гэтэл та "аюулгүй, зүгээр" гэдэг. ОУВС, Сангийн яам, Монголбанк нэгдсэн байр суурьтай байж, хамтарч ажилладаггүй юм уу?
-Энэ бол цэвэр онолын маргаан шүү дээ. Инфляцийн хүлээлт өндөр байлаа гэхэд түүний эсрэг тэмцэх ажлыг Монголбанк л хийж таарна.
-Өнгөрсөн жилийн өдийд л гэхэд инфляци оны эцэст 27-30 хувьд хүрнэ гэж анхааруулж байсан. Гэтэл ийм хэмжээнд хүрээгүй. Эсвэл олон нийтийг ингэж айлгаж, сэрэмжлүүлэх ёстой байдаг юм уу?
-Тэр үед мөнгөний нийлүүлэлт 67 хувиар өснө гэдгийг урьдчилан тооцоолоогүй байсан. Инфляци 30 хувь орчимд хүрнэ гэж ОУВС анхааруулж байсан. Гэтэл бодит байдал өөрөөр эргэсэн. Мөнгөний нийлүүлэлтэд хяналт тавьж, илүүдэл мөнгийг цэвэрлэх ажлыг Монголбанк сайн гүйцэтгэсэн.
-Өнөөгийн энэ таатай нөхцөлд Засгийн газар хамгийн түрүүнд юу хийх шаардлагатай вэ?
-Засгийн газар инфляциа бууруулж чадсан. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, Сангийн яам, Улаанбаатар хотын захиргаа инфляцийг бууруулахад үнэхээр том нөлөө үзүүлсэн. Энэ талаар хэн ч маргаж чадахгүй. Махны нөөцийг бүрдүүлснээр нийлүүлэлтийн “шок”-оос гарч үнийг бууруулж чадсан. Үнийн өсөлтийг барьж чадсанаар хүнсний инфляцийг бууруулж, нийт инфляцийн түвшин маань Хятад улстай бараг эн зэрэгцлээ. Энэ бол яах аргагүй Засгийн газрын зохицуулалтын үр дүн юм. Харин инфляциа буулгангуут хөрөнгө оруулалтаа нэмэх ёстой. Гэтэл үүнийгээ хийж чадахгүй гацаад байна. Орон сууцны зээлийг л гэхэд арилжааны банкуудаар дамжуулах уу, яах вэ гэдэг талаар маргаж, Хөгжлийн банкаа байгуулах гэсээр байгаад нэлээд хугацаа алдлаа. Бараг бүхэл бүтэн бизнесийн сезоныг алдах шахаж байна.
-Цаашид хөрөнгө оруулалт улам нэмэгдэх төлөвтэй байна. Гадаад валютын урсгал улам нэмэгдэхэд манай эдийн засагт үүнийг шингээх чадвар бий юү?
-Хэрэв валютын урсгал нэмэгдэж орсоор байхад “Боломжгүй гурвалжин”-г онилоод байвал шингээх механизм бараг байхгүй. Өөрөөр хэлбэл бүгдийг нь цэвэрлэхээс өөр аргагүй болох тийм л нөхцөл рүү яваад байна гэсэн үг. Зүй нь орж ирж байгаа мөнгөөр баялгийг бий болгон, бодит эдийн засгаа хөгжүүлэх ёстой шүү дээ. Хувийн ч, төрийн ч секторт хөрөнгө оруулалтын болон зээлийн эрэлт их байна. Орон сууцны хэрэгцээ, эмнэлэг, сургуулиудын хангалт, түвшин ямар байгаа билээ. Нийгмийн халамжийн түвшин, нийгмийн даатгалын сангийн эх үүсвэр татах ёстой хэвээрээ байгаа. Энэ мэтчилэн хөрөнгийн урсгалыг шингээх эрэлт их байвч механизм нь дутагдаад байна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
У.Оргилмаа
Та өр байна, эсвэл та банкинд зээл татгалзаж байсан бэ? Манай баг 2% -ийн хүүтэй таны асуудлыг шийдвэрлэхэд туслах болно.
ReplyDeleteБид ямар зорилгоор хурдан зээлийг санал болгож байна. Зүгээр л нэг ID карт, хурдан шалгах, хамгийн бага албан ёсны, орлогын баталгаа өгөх шаардлага байхгүй Санал авах ба 24-аас доошгүй цагийн дотор зээлийн шийдвэр өндөр баталгаажуулах. Бид дэлхий Бидний эргэн төлөгдөх хугацаа нь 20 жил 6 сараас нь аливаа валютын 10 тэрбум хүртэлх өндөр зээлийн хэмжээг авсан байна. Ямар ч өр зээл, зээлийн түүх. Бид нэг өдөр бүгдийг зохицуулах, бидэнд ирдэг.
Манай и-мэйлээр бидэнд өнөөдөр Холбоо барих: dewiahmad.loanfirm@gmail.com